Albert Emil Nüscke

---

Przodkowie Alberta Emila Nüscke oraz tło historyczne

3 marca 1650 roku, Hans Nüscke, będący cieślą z Nowego Warpna, uzyskał prawa obywatelskie w Szczecinie. W okresie tym, Nowe Warpno leżało na terenach księstwa pomorskiego, zarządzanego wówczas przez dynastię Gryfitów. Historia rodziny Nüscke jest bogata i różnorodna, a jej członkowie osiedlili się również w innych miejscowościach takich jak Wołogoszcz, Stepnica, Wolin, Police oraz Międzyrzecz.

W rodzinie Nüscke wielu jej członków znalazło się w zawodach związanych z rybołówstwem oraz stoczniami. Można tu wymienić rybaków: Martina (1675), Gottfrieda (ur. 1700), oraz kolejnych rybaków o imieniu Martin z lat 1715 i 1722. Wyróżniał się również Samuel, który jako kapitan statków i pilot działał w okolicy w XVIII wieku. Kontynuacją tradycji rzemiosła cieśli okrętowego byli mistrzowie noszący imię Michael, z Michaelem I (1721–1787) oraz Michaelem II (1750–1826) na czołowej pozycji.

Potomkowie Michaela II, bracia Michael III Nüscke (1778–1855) oraz Johann Christian Nüscke (1780–1857), również wywarli znaczący wpływ w stoczniach Szczecina. Warto zauważyć, że Martin Nüscke, który w 1722 roku przybył z Wolina do Szczecina, od roku 1721 działał już w granicach Prus i dołączył do cechu budowniczych łodzi na Łasztowni – strategicznej lokalizacji w miejskim porcie.

W XVIII wieku rodzina Nüscke była już dobrze znana w środowisku stoczniowym i budownictwie okrętowym. Początkowo prowadzili oni niewielką stocznię, gdzie budowali jednostki o pojemności od 1 do 150 łasztów. W miarę upływu czasu zaczęli zatrudniać mistrzów z Holandii, co przyczyniło się do wprowadzenia nowych technik budowy, w tym trójmasztowców. Po 1765 roku ich produkcja skupiła się na statkach handlowych, które następnie sprzedawano do Francji i Holandii.

Michael Nüscke I, pełniący rolę starszego Cechu Cieśli Okrętowych, wyjątkowo wpłynął na rozwój branży, budując w 1782 roku aż 45 statków. W 1797 roku na wodach pojawił się jego projekt „Der Gott Mars”, będący symbolem ówczesnej techniki okrętowej, mający 136 stóp długości, 35 stóp szerokości oraz ładowność wynoszącą 400 łasztów, z 30 otworami armatnimi.

Michael Nüscke I zmarł 22 czerwca 1787 roku, ale jego legendarny wkład oraz rosnące zapotrzebowanie na statki pobudzały jego następców do dalszego rozwoju przedsięwzięcia. W 1815 roku zainicjowane zostały nowe działalności w Grabowie oraz Górnym Wiku, co świadczy o nieprzerwanym rozwoju tradycji budownictwa okrętowego rodziny Nüscke.

Albert Emil Nüscke

Po śmierci Michaela Nüscke I, stocznia przeszła w ręce jego syna, Michaela Nüscke II (1750–1826), który również objął stery jako mistrz w ciesielstwie okrętowym. Miał dwóch synów, którzy zyskali uznanie w różnych dziedzinach:

• starszy, Michael Nüscke III (1778–1855) – kapitan statku i pilotów,
• młodszy, Johann Christian Nüscke (1780–1840) – mistrz ciesielstwa okrętowego, który uruchomił stocznię w Górnym Wiku oraz w Grabowie, gdzie w 1815 roku rozpoczął budowę szkunerów; od 1814 roku był też członkiem Komisji Kontrolnej Budowniczych Statków.

Albert Emil Nüscke, urodził się 9 października 1817 roku w Szczecinie jako syn Michaela Nüscke III. Swoją naukę w zakresie budowy statków rozpoczął pod okiem stryja, Johanna Christiana, a następnie kontynuował ją w Anglii, gdzie stocznie istniały już od XV wieku, jak choćby w Newcastle upon Tyne, Kingston upon Hull i Chatham. Do Prus powrócił w 1840 roku i w wieku 23 lat podjął pracę jako mistrz.

W 1845 roku, a więc w roku śmierci stryja, Albert Emil stał się właścicielem stoczni w Grabowie, gdzie ukończył budowę pięciu małych jednostek. W 1848 roku uzyskał dla pruskiej marynarki wojennej zamówienie na budowę serii kanonierek, co przyczyniło się do znaczącego rozwoju stoczni. W latach 50. i na początku lat 60. XIX wieku, stocznia przeżywała najszybszy rozwój, a od 1850 roku jednostki, które stamtąd wypływały, stanowiły około 30% wszystkich wodowanych w Szczecinie i Grabowie. Rocznie budowano około 20 statków o drewnianej konstrukcji i przeciętnej nośności 70 ton.

W okresie od 1848 do 1891 roku w stoczni powstały m.in.:

• wojenne kanonierki „Germania”, „Concordia”, „Salamander”, „Schwalbe” i inne (na zamówienie admiralicji z 1848 roku),
• fregata „Ferdinand Nies” (1856),
• bark „Der Ost” (1857),
• frachtowiec „Margarethe” (1891).

Albert Emil Nüscke nie ograniczał się jedynie do pracy w stoczni, gdzie pełnił rolę dyrektora. Brał również aktywny udział w życiu społecznym, będąc:

• członkiem Rady Miejskiej Grabowa od 1863 roku,
• członkiem zarządu Miejskiej Komisji Szkolnej od 1864 roku,
• rzeczoznawcą przy Sądzie Handlowo-Morskim w Szczecinie od 1867 roku.

Zmarł w Szczecinie 24 września 1891 roku. Jego miejsce zajmuje syn, Johan Michael Friedrich Nüscke, który przejął stocznię w 1890 roku. W tym samym roku, zawarł umowę z O.C. Prussem w celu utworzenia spółki handlowej Nüscke & Co. Schiffswerft, Kesselschmiede und Maschinenbauanstalt (Nüscke i Spółka – Stocznie Budowy Statków, Kotłów i Maszyn Parowych S.A.).

Zatarte ślady

W nowoczesnym Szczecinie ślady obecności Alberta Emila Nüscke oraz jego rodziny są praktycznie niewidoczne. Z powodu bombardowań w ostatnich dniach II wojny światowej, stocznie szczecińskie i inne obiekty zostały doszczętnie zniszczone. W szczególności zniszczono Śródmieście oraz Stare Miasto, a także tereny Łasztowni, Grabowa, Górnego Wiku i innych części miasta. Szacuje się, że 80% infrastruktury portowej i aż 93% przemysłu metalowego, w tym stoczni, zostało zniszczone. Dodatkowo, straty obejmowały 80% urządzeń energetycznych, 90% przemysłu chemicznego oraz 67% mieszkań.

Elementy wyposażenia stoczni oraz inne sprzęty z zakładów przemysłowych w Szczecinie były usuwane przez wojska rosyjskie. Ponadto, kultura pamięci o historii techniki w regionie nie mogła liczyć na wsparcie ze strony powojennych mieszkańców Szczecina, którzy żywili niechęć do tych pozostałości. Ta sytuacja była często spowodowana żalem o utracone rodzinne strony, tak jak miało to miejsce w przypadku dawnych mieszkańców Grabowa, którzy długo mieli nadzieję, że miejsce to pozostanie po stronie niemieckiej.

W obliczu tych zniszczeń, pozytywnym sygnałem jest działalność Starej Rzeźni – Centrum Kultury Euroregionu, zlokalizowanej na wyspie Łasztownia. To miejsce staje się przestrzenią dla różnych wydarzeń kulturalnych, w których uczestniczy także młodzież niemiecka. Warto zaznaczyć, że miejska rzeźnia, aktualnie uznawana za obiekt zabytkowy, została zbudowana w latach 1886–1898 na terenach dawnej cieślarni miejskiej oraz składów drewna i smoły, które służyły cieślom okrętowym.

---

Oceń: Albert Emil Nüscke

---