Stare Miasto (Szczecin)

---

Historia i urbanistyka

Przed 1945

W latach 30. XX wieku architekt miasta, Ernst Lehnemann, zaplanował ambitną przebudowę urbanistyczną Starego Miasta w Szczecinie. Dzięki jego propozycji planowano m.in. poszerzenie obecnej ulicy Wyszyńskiego, która miała zostać nowym, bezpośrednim odcinkiem prowadzącym do Mostu Długiego. W ramach inwestycji konieczne było zburzenie kamienic, które znajdowały się na trasie planowanej arterii. Lehnemann przedstawił także pomysł na poszerzenie ulicy Panieńskiej oraz ulicy Św. Ducha, co miało zapewnić alternatywną trasę do nadodrzańskiego bulwaru.

Wizje Lehnemanna były kontynuowane przez Hansa Bernharda Reichowa, jego następcę, który planował wyburzenie Teatru Miejskiego oraz stworzenie szerokiej alei łączącej miasto z nabrzeżem Odry. W jego koncepcjach zawarte były również pomysły na budowę nowej przeprawy w miejscu Mostu Kłodnego oraz eliminacji kamienic przy bulwarze nadodrzańskim, aby stworzyć przestronną arterię.

Po 1945

Po zakończeniu II wojny światowej, zimą 1945 roku Piotr Zaremba, pierwszy polski prezydent miasta, przedstawił projekt odbudowy bulwaru nadodrzańskiego oraz strefy staromiejskiej. Podkreślił konieczność usunięcia gruzów pozostałych po bombardowaniach, aby odsłonić historyczne zabytki miasta. Zaremba widział nową arterię nadodrzańską jako kluczowy ciąg komunikacyjny Szczecina. Prace porównywano do budowy trasy W-Z w Warszawie, co świadczyło o ich skali i znaczeniu.

W końcu lat 40. rozpoczęła się realizacja planów Zaremby, jednak napotkała na liczne trudności, takie jak koszty związane z usuwaniem gruzu oraz opór ze strony lokalnych konserwatorów zabytków. Mimo tych przeszkód, prace trwały i w latach 1948-1950 wykonano odcinek od ulicy Wyszaka do ulicy Stanisława Dubois. Niestety, w 1950 roku tempo budowy spadło, ograniczając się jedynie do kładzenia nawierzchni oraz torów tramwajowych. W rezultacie zrealizowano jedynie mały fragment Arterii Nadodrzańskiej, który łączył gmach poczty przy ul. Dworcowej z ul. Stanisława Dubois.

Po wojnie Stare Miasto zostało uszkodzone w około 80%, a najsłynniejszy przedwojenny pomnik Sediny nie przetrwał bombardowań. Odbudowa historycznych budowli nie była zbyt intensywna ponieważ wiele z nich pochodziło z XIX wieku, a nie uznawano ich jeszcze za wartościowe. Odbudowano jedynie kilka kluczowych obiektów, takich jak Stary Ratusz oraz Czerwony Ratusz.

W 1953 roku zespół pod kierownictwem Stanisława Latoura przygotował alternatywny plan odbudowy Starego Miasta, który różnił się od zrealizowanej koncepcji głównie poprzez zachowanie historycznego przebiegu ulic oraz dawnych linii zabudowy wokół ulicy Świętego Jakuba. Najważniejsze obiekty, które powinny zostać zachowane, to katedra św. Jakuba, Zamek Książąt Pomorskich, Baszta Siedmiu Płaszczy, oraz Kamienica Loitzów. To właśnie te obiekty oraz liczne zieleńce nadają współczesnemu Staremu Miastu jego unikalny charakter.

Odbudowa Starego Miasta

W latach 80. XX wieku zorganizowano konkurs dotyczący zagospodarowania dolnej części Starego Miasta, a mianowicie rejonu Podzamcza. W wyniku braku laureata, który zdobyłby pierwsze miejsce, postanowiono zrealizować projekt, który został sklasyfikowany na drugim miejscu. Projekt ten został stworzony przez prof. Politechniki Szczecińskiej Stanisława Latoura. W odpowiedzi na potrzebę realizacji inwestycji, powołano spółdzielnię „Podzamcze”. Niestety, pojawiły się liczne trudności związane z defektami w dokumentacji, a później także z kontekstem transformacji ustrojowej.

Ostatecznie w 1994 roku rozpoczęto proces odbudowy Podzamcza, które znajduje się u podnóża Zamku przy Odrze. Większość nowo wznoszonych budynków przybrała nowoczesny styl, co oznaczało, że nie starano się odwzorować dawnego wyglądu historycznych kamienic. Mimo to, podjęto decyzję o zachowaniu historycznej siatki ulic oraz podziału parcelacyjnego. Inwestycję, która miała na celu ożywienie tego obszaru, zainicjowała spółdzielnia „Podzamcze”, która zresztą zakończyła swoją działalność w 2001 roku, kiedy to nieruchomości zostały podzielone pomiędzy wierzycieli.

Pierwsza kamienica została dostarczona w 1996 roku, jednakże część budynków była wznoszona zgodnie z planami, które różniły się od pierwotnej koncepcji konkursowej, jak ma to miejsce w przypadku kamienic przy Rynku Siennym 2 i 3. Część z historycznego wizerunku sprzed 1939 roku odzyskał Rynek Sienny. Niemniej jednak, brakuje jednego ciągu zabudowy, który obecnie zajmują budynki z okresu PRL.

Obecnie teren Podzamcza jest w posiadaniu wielu właścicieli. Niektóre fragmenty zostały już zagospodarowane, podczas gdy inne nadal czekają na nową zabudowę, co wskazuje na złożoną sytuację tego obszaru, który przeszedł przez wiele zmian na przestrzeni lat.

Zabytki

Na Starym Mieście w Szczecinie krzyżują się ścieżki bogatej historii oraz architektury. Warto zwrócić uwagę na szereg zabytków dostępnych dla turystów, które można podziwiać, spacerując Miejskim Szlakiem Turystycznym. Przed II wojną światową w tej dzielnicy znajdowało się wiele cennych budowli, jednak bombardowania w latach 40. XX wieku zniszczyły niemal 90% z nich. Mimo to, zachowały się interesujące miejsca, które zasługują na szczególną uwagę.

Oto niektóre z najważniejszych zabytków, które można znaleźć w Szczecinie:

• Zamek Książąt Pomorskich (1346 r.),
• Ratusz Staromiejski (XV w., przebudowany XVII w.),
• Fontanna z orłem (1732 r.),
• Gmach Muzeum Narodowego (XVIII w.),
• Gmach Poczty nr 2 (1872–1914 r.),
• Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki (1906–1911),
• Muzeum Narodowe (Oddział Morski) oraz Teatr Współczesny (1913 r.),
• Pomnik Adama Mickiewicza w Parku im. S. Żeromskiego.

Obiekty obronne

• Baszta Panieńska (Siedmiu Płaszczy) (XIV w.),
• Brama Królewska (1727 r.),
• Fragment obwarowań miejskich.

Obiekty sakralne

• Kościół św. Jana Ewangelisty (XIV w.),
• Kościół pw. św. Piotra i Pawła (XIV w./XV w.),
• Bazylika Archikatedralna św. Jakuba (XIV w./XV w.).

Pałace

• Pałac Pod Globusem (1726 r.),
• Pałac Sejmu Stanów Pomorskich (1727 r.),
• Pałac klasycystyczny (1778 r.),
• Budynek Akademii Morskiej (1902–1921).

Kamienice

• Kamienica Loitzów (1547 r.),
• Kamienica przy ul. Kuśnierskiej 12.

Wszystkie te zabytki tworzą atmosferę oraz charakter Starego Miasta, które warto odwiedzić i poznać jego historię bliżej.

Wybrane obiekty nieistniejące

Na przestrzeni lat Stare Miasto w Szczecinie skrywało wiele interesujących obiektów, które już nie istnieją. Oto kilka z nich:

• Stara mennica, która mieściła się przy ulicy Szewskiej,
• Kamienica Abrahama Wichenhagena, zlokalizowana przy obecnej ulicy Grodzkiej,
• Kamienica Gabriela Dahla, także położona przy ulicy Grodzkiej,
• Kamienica Paula Letscha, znajdująca się na narożniku współczesnych ulic Grodzkiej i Farnej,
• Kamienica Friedricha Pitzschky’ego, usytuowana na skrzyżowaniu Rynku Nowego i ulicy Wielkiej Odrzańskiej,
• Kamienica Stettiner General-Anzeiger, która również znajdowała się na narożniku Rynku Nowego i ulicy Opłotki,
• Giełda, zlokalizowana przy Rynku Siennym, pod adresem Panieńska 30.

Każdy z tych obiektów miał swój niepowtarzalny charakter i historię, które wpływały na to, jak postrzegano Szczecin w przeszłości.

Interaktywna mapa

Oto interaktywna mapa Starego Miasta w Szczecinie, która umożliwia odkrywanie wielu interesujących miejsc. W innych częściach miasta można znaleźć:

• kamienice przy ul. Tkackiej,
• Pałac pod Głowami,
• Pałac Sejmu Stanów Pomorskich,
• Pałac Klasycystyczny,
• Pałac pod Globusem,
• Pałac Jonski,
• Fontanna Orła Białego,
• Plac Orła Białego,
• Rynek Sienny,
• Rynek Nowy,
• Plac Mariacki,
• Budynek przy Pl. Orła Białego 10,
• Bazylika Archikatedralna św. Jakuba,
• Domki Profesorskie,
• IX Liceum Ogólnokształcące,
• Budynek przy ul. Farnej 1,
• Stajnia Książęca,
• Zamek Książąt Pomorskich,
• Kamienice przy ul. Kusińskiej,
• Kamienica Loitzów,
• Ratusz Staromiejski,
• Kamienica Moninów,
• Baszta Panienska,
• Książnica Pomorska,
• Budynek przy ul. Świętego Ducha 4,
• Kościół św. Jana Ewangelisty,
• Kamienica przy ul. Koński Kierat 12,
• Kamienica przy ul. Staromiejskiej 11.

Samorząd mieszkańców

Rada Osiedla w Starym Mieście składa się z 15 członków, którzy reprezentują interesy lokalnej społeczności. W dniu 20 maja 2007 roku miały miejsce wybory do rad osiedli, w których uczestniczyły 124 osoby. Dało to frekwencję na poziomie 2,78%. Natomiast podczas wyborów do rady osiedla 13 kwietnia 2003 roku wzięło udział jedynie 46 głosujących, co przekłada się na frekwencję 1,03%, co czyni ją najmniejszą spośród wszystkich osiedli w Szczecinie.

Samorząd terytorialny dla osiedla Stare Miasto został ustanowiony w 1990 roku.

Ludność

Liczba mieszkańców osiedla Stare Miasto w Szczecinie zmieniała się od 2008 roku. Warto zwrócić uwagę, że dane te są istotne dla analizy demograficznej regionu. Umożliwiają one lepsze zrozumienie dynamiki rozwoju tego obszaru miejskiego.

Informacje te pochodzą z Portalu systemu informacji przestrzennej miasta Szczecin, który dostarcza rzetelnych danych do badań społecznych i urbanistycznych.

---

Oceń: Stare Miasto (Szczecin)

---