Fritz Gerlich

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Fritz Gerlich był najstarszym z trzech synów Paula Gerlicha, który prowadził handel rybny oraz hurtownię, oraz jego żony Therese Scholwin. W jego młodości niezwykle ważny był wpływ kalwinizmu, który dominował w rodzinie. Początkowo żyli w dobrych warunkach materialnych, jednak w wyniku nietrafnych decyzji finansowych ojca oraz jego przedwcześnie nastąpionej śmierci, rodzina znalazła się w trudnej sytuacji.

Pomimo trudności, matka Gerlicha postarała się zapewnić swoim synom solidne wykształcenie. W 1889 roku Fritz rozpoczął naukę w renomowanym humanistycznym gimnazjum, Marienstiftsgymnasium, zlokalizowanym w Szczecinie. Po ukończeniu szkoły średniej w 1901 roku podjął studia na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium, gdzie zgłębiał nauki przyrodnicze oraz matematykę. Jednak na prośbę matki przeniósł się na uniwersytet w Lipsku, aby już po jednym semestrze wrócić do Monachium i skupić się na historii oraz naukach pomocniczych.

W trakcie swoich studiów brał aktywny udział w życiu politycznym, angażując się w organizację studencką Freie Studentenschaft, konkurującą z korporacjami oraz innymi stowarzyszeniami. Redagował także periodyk „Akademische Bildung- Wege und Ziele”. Aby sfinansować naukę, projektował różne materiały reklamowe dla firmy Kathreiners Malzkaffee-Fabriken. W dniu 9 marca 1907 roku uzyskał doktorat z nauk humanistycznych na podstawie pracy pt. „Testament Henryka VI”, którą obronił na seminarium u Karla Theodora von Heigela. Potem związał się z bawarskim archiwum państwowym jako urzędnik.

Prawicowa działalność polityczna

W momencie wybuchu I wojny światowej w 1914 roku, Gerlich nie mógł zostać zmobilizowany z przyczyn zdrowotnych. Wojska wprowadziły nową intensywność w jego wcześniej silne poczucie niemieckiego nacjonalizmu. Wkrótce zwrócił się w stronę Nacionalsoziale Partei, pod przewodnictwem Friedricha Naumanna. Później pracował jako sekretarz w monachijskim Liberaler Arbeiterverein, organizacji przynależącej do Ligi Pangermanskiej, aktywnie wspierającej ich politykę aneksji.

Na wiosnę 1917 roku Gerlich, razem z Karlem Grafem von Bothmerem, założył „Die Wirklichkeit”, niemieckie czasopismo propagujące porządek i prawo. Niestety, zaledwie kilka miesięcy później publikacja ta została zakazana przez bawarskie ministerstwo spraw wojskowych. Z początkiem rewolucji w listopadzie, uaktywnił się w Krajowym Związku Urzędników Bawarskiego Instytutu Nauki i Kultury, jednocześnie działając w Lidze Antybolszewickiej oraz organizacji przeciwbolszewickiej. Po klęsce Bawarskiej Republiki Rad, angażował się w działalność Służby Bawarczyków dla Odbudowy Ojczyzny, redagując czasopismo „Feurio”.

Kiedy 6 października 1920 roku, Gerlich pracował już w bawarskim archiwum państwowym, niespodziewanie otrzymał propozycję objęcia stanowiska redaktora naczelnego gazety Münchner Neueste Nachrichten (MNN). Jego misją stało się przekształcenie gazety w bastion narodowego odrodzenia przeciwko socjalizmowi i polityce republikańskiej. Pod jego przywództwem MNN szybko zyskała na znaczeniu, stając się jednym z kluczowych dzienników w Bawarii. Wspólnie z Paulem Nikolausem Cossmannem, zainteresowanym wielkoprzemysłowymi interesami gazety, przyjął zdecydowaną nacjonalistyczną linię artykułów, sprzeciwiając się komunistom oraz socjalistom.

Polityczna przemiana

W 1923 roku Gerlich odbył trzy prywatne spotkania z Adolfem Hitlerem. Przed nieudanym puczem monachijskim w dniach 8-9 listopada 1923, uczestniczył w naradzie, podczas której Hitler dążył do przewrotu. Po tych wydarzeniach Gerlich zorientował się w zagrożeniach wynikających z ideologii narodowego socjalizmu, stając się jej przeciwnikiem. Jako redaktor naczelny MNN stopniowo odbiegał od dotychczasowego, nacjonalistycznego kursu, zbliżając się do obrońców weimarskiej konstytucji i generalnie umiarkowanym politycznie podejściu gazety.

W 1927 roku wydarzeniem, które wywarło na niego duże wrażenie, była publikacja artykułu autorstwa Erweina von Aretina o Therese Neumann z Konnersreuth, która miała stygmaty. Artykuł wzbudził duże kontrowersje, a Gerlich obawiał się, że może być oszustwem. Postanowił udać się do Konnersreuth, aby przeprowadzić własne śledztwo, które nie przyniosło jednak pożądanych rezultatów. Wybuchły zażarte spory z kierownictwem wydawnictwa, co doprowadziło do jego odejścia z MNN 15 lutego 1928 roku. Mimo to kontynuował badania nad zjawiskiem z Konnersreuth, a rezultaty swoich prac opublikował w dwóch tomach w 1929 roku i w kolejnej publikacji „Walka o wiarygodność Therese Neumann” w 1931 roku.

Osiągnął nowe spojrzenie na wiarę, nawracając się na katolicyzm, a 29 września 1931 roku, z żoną wzięli ślub kościelny w kościele kapucynów w Eichstatt. W 1930 roku w związku z pomysłem przyjaciół Therese Neumann, postanowił stworzyć polityczny tygodnik, który miałby polemizować z lewicowym i prawicowym ekstremizmem. W 1930 roku z pomocą księcia Erica Waldburga zu Zeil, nabył zadłużone czasopismo „Illustrierter Sonntag”, które przekształcił w pismo walki politycznej, później zmieniając jego nazwę na „Der Gerade Weg”. Na łamach gazety coraz więcej miejsca poświęcano krytyce rosnącego wpływu narodowego socjalizmu, co z większa chyba ściągnęło nowych czytelników.

Pod koniec 1932 roku, jej nakład osiągnął 100.000 egzemplarzy, a po pierwszej turze wyborów na kanclerza Rzeszy, gazeta zamieściła ostry list otwarty przeciwko Hitlerowi, który szybko zyskał popularność i był wielokrotnie drukowany.

Śmierć

9 marca 1933 roku, w niedługim czasie po objęciu władzy przez Hitlera, w momencie gdy bawarski premier Heinrich Held został odwołany i zastąpiony przez komisarza hitlerowskiego, Franza von Eppa, redakcja DGW stała się celem ataku ze strony SA. Grupa ta, przeprowadzając przeszukanie, zarekwirowała mienie gazety, a Gerlich, oskarżony o poważne nadużycia, został aresztowany i przewieziony do monachijskiego aresztu policyjnego, gdzie przebywał przez 15 miesięcy. W nocy długich noży, 30 czerwca 1934 roku, został przetransportowany do KL Dachau, gdzie zestrzelono go w celi przez SS-mana.

Pamięć o Gerlichu

W 2003 roku powstał kanadyjsko-amerykański film telewizyjny zatytułowany Hitler: Narodziny zła, w którym przedstawiono życie Fritz Gerlicha, skupiając się na jego losach od 1919 roku aż do chwili jego tragicznej śmierci. W filmie drugoplanową rolę Gerlicha odegrał znany aktor, Matthew Modine.

Z okazji 75. rocznicy brutalnego zamordowania Gerlicha, duchowy przywódca Monachium oraz Fryzyngi, arcybiskup Reinhard Marx, celebrował specjalne nabożeństwo, które miało na celu uczczenie pamięci tego utalentowanego dziennikarza.

W tym samym czasie, duszpasterstwo katolickie postanowiło zorganizować w KZ Dachau, w miejscu pamięci, wystawę pod tytułem: „Fritz Gerlich (1883–1934) – Jako dziennikarz przeciw Hitlerowi” (niem. „Fritz Gerlich (1883–1934) – Als Journalist gegen Hitler”). Owa wystawa miała na celu przybliżenie postaci Gerlicha oraz jego walki z reżimem Hitlera.

W 2009 roku w Monachium odbyły się trzykrotnie wycieczki poznawcze, podczas których uczestnicy mieli okazję odkrywać ślady życia Gerlicha, co jeszcze bardziej przyczyniło się do upamiętnienia tego znaczącego dziennikarza.

---

Oceń: Fritz Gerlich

---