Dom Kultury 13 Muz

---

Historia

Klub Literacko-Artystyczny (1946–1948)

Klub Literacko-Artystyczny powstał w fascynującym okresie, zaledwie rok po zakończeniu drugiej wojny światowej i przynależności Szczecina do Polski, co miało miejsce na konferencji poczdamskiej w lipcu/na początku sierpnia 1945 roku. W tym czasie, liczba Polaków osiedlających się w tej powojennej lokalizacji znacznie wzrosła, co zaowocowało zapotrzebowaniem na przestrzeń dla kulturalnych dyskusji.

Uroczystość otwarcia klubu miała miejsce w siedzibie Polskiego Radia Szczecin przy al. Wojska Polskiego 73. Do grona założycieli należeli znani twórcy, w tym Tymoteusz Karpowicz, Walerian Lachnitt, oraz Stanisław Telega. Już w marcu 1946 roku, odbyło się tu spotkanie z udziałem osobistości takich jak Walerian Lachnitt, Marii Bonieckiej, Władysław Broniewski oraz innych uznawanych literatów. Data 6 maja 1946 roku jest powszechnie uznawana za moment formalnego założenia Klubu, który objął przewodnictwo S. Czapelski, także znany z inicjatywy otwarcia Teatru Polskiego.

Na spotkania klubu zapraszano licznych gości z różnych zakątków Polski, w tym Julian Przybosia i Jerzego Zawieyskiego. Wyjątkowym wydarzeniem w skali kraju był wieczór autorski Tadeusza Borowskiego w 1948 roku, a także debata na temat „Sąd nad Przeprowadzką” z Karolem Rostworowskim. Jednakże, lewicowa krytyka zarzucała klubowi egalitaryzm oraz stosowanie metod pracy z okresu przedwojennego.

Konstanty Ildefons Gałczyński i „13 Muz” (1948–1951)

W 1947 roku, Leonard Borkowicz, pierwszy wojewoda szczeciński, znany fanatyk literatury oraz „przyjaciel poetów” w oczach Gałczyńskiego, rozesłał apel do różnych oddziałów Związku Zawodowego Literatów Polskich, zapraszając ich do Szczecina i oferując mieszkania w atrakcyjnych dzielnicach. Konstanty Ildefons Gałczyński przyjął zaproszenie na wieczór autorski, który odbył się 13 grudnia 1947 roku, spotykając się z przyjacielem, Stanisławem Czernym.

Podczas tej wizyty Gałczyński został serdecznie przyjęty przez wojewodę, który podzielił się swoją wizją rozwoju miasta. Po wielkim zachwycie Szczecinem, gdzie według jego słów „wiosną kwitnie tyle magnolii”, zadecydował o przeprowadzce z Krakowa do Szczecina. Zamieszkał w willi przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 17 na Pogodnie, gdzie napisał:

„Tutaj mój port, tu słońce mam na czole i dom, i sad, i kota – nie do wiary! Natalia na werandzie. Kira w szkole. A babci wchodzą sny pod okulary.”

Gałczyński zachęcał również swoich znajomych do dalszego osiedlania się w Szczecinie zachwalając, że w tym mieście po śmierci nie niosą ulicą Ku Słońcu. Po przybyciu do Szczecina, aktywnie włączył się w działalność Klubu Literacko-Artystycznego. W maju 1948 roku klub zyskał nową siedzibę w Pałacu pod Głowami, obok szczecińskiego oddziału Muzeum Narodowego. W tej nowej lokalizacji, zaczęto spotkania pod nazwą Dom Kultury „Klub 13 Muz” Związków i Stowarzyszeń Twórczych.

Mimo braku jednoznacznych źródeł dotyczących powstania nazwy „13 Muz”, pierwszymi osobami zarządzającymi klubem byli Jerzy Andrzejewski oraz Henryk Boehlke, malarz. Aktywność klubu w latach 1948-1949 była bardzo intensywna, a jednym z głównych wydarzeń roku 1949 był wieczór autorski Czesława Miłosza przy al. Wojska Polskiego. Dyskutowano wówczas gorące tematy dotyczące roli literatury oraz wspomnianego socrealizmu, poruszane na IV Zjeździe Związku Literatów Polskich (Szczecin, 1949). Niestety, zdrowie Gałczyńskiego szybko uległo pogorszeniu, co uniemożliwiło mu dalsze zaangażowanie w działalność klubu. W ciągu tego samego okresu wojewoda Borkowicz, po publicznej samokrytyce, opuścił Szczecin, a z tym także wielu twórców, co doprowadziło do ostatecznego zawieszenia działalności klubu w 1951 roku na wniosek Jerzego Andrzejewskiego.

„13 Muz” w latach 1956–1985

Ożywienie działalności klubu nastąpiło w czasie odwilży październikowej w 1956 roku. Nową prezeską została Helena Kurcyusz, inżynier architekt, a równocześnie artystka literacka i malarka. Od lutego 1957 roku rozpoczęto organizację licznych wystaw, w tym nagrodzonych projektów architektonicznych, a także wieczorów muzyczno-wokalnych, teatralnych i poetyckich. Ważnymi gośćmi „13 Muz” byli m.in. Stefan Kisielewski, Jerzy Waldorff, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimiera Iłłakowiczówna oraz Magdalena Samozwaniec. W 1958 roku powstał „Teatr Propozycji”, a następnie „Teatr Małych Form” oraz „Teatr 13 Muz”, działający do 1979 roku.

W 1964 roku rozpoczęto cykliczne imprezy poświęcone poezji Gałczyńskiego, które z czasem przekształciły się w ogólnopolski festiwal „Biesiady poetyckie” oraz „Szczeciński Tydzień Teatralny”, w tym „Ogólnopolski Przegląd Teatrów Małych Form”. Niestety, rozwój klubu w pierwszej połowie lat 80. zakłócił długoletni remont budynku oraz dezintegracja ZASP. Na mocy decyzji zamknięto klub w 1985 roku, a po dwóch latach reaktywowano go w zmienionej formie jako dom kultury, podlegający Wydziałowi Edukacji i Kultury Urzędu Miejskiego.

Współczesność

Współczesny Dom Kultury „13muz” przyciąga uwagę dzięki swojemu dynamicznemu podejściu do rozpowszechniania kultury. Zespół, składający się z młodych i elastycznych osób, podkreśla na swojej stronie internetowej swoją misję.

Jesteśmy młodym i elastycznym zespołem, który bardzo szeroko i nowocześnie pojmuje zadanie rozpowszechniania kultury. Stanowimy kolektyw, który swoją postawą daje przykład jak niekonwencjonalnie można rozpropagować sztukę nowoczesną i kulturę wysoką za pomocą intrygującej przestrzeni oraz zjawisk masowych. Łącząc obie sfery naszym ostatecznym celem jest nieodgradzanie się od odbiorców, lecz wychodzenie naprzeciw ich oczekiwaniom. […] Łącząc interdyscyplinarność naszych przedsięwzięć z otwartością na nowe wyzwania staramy się zachować jasną i unikatową tożsamość.

Jednym z elementów, które ilustrują nowoczesne podejście „13muz”, jest zmiana logo klubu. Nowa identyfikacja wizualna zastąpiła dotychczasowy stylizowany pegaz, symbolizujący rzymską trzynastkę, zaprojektowany przez Leszka Żebrowskiego. Nowy logotyp został wyłoniony w drodze plebiscytu, co oznacza wspólne zaangażowanie społeczności.

Pomimo nowoczesnych zmian, zespół „13muz” nie zapomina o swoich korzeniach. W 2006 roku, na uroczystości z okazji pięćdziesięciolecia działalności klubu, odbyło się wiele interesujących wydarzeń ich przypominających. W sali Kominkowej zorganizowano m.in.:

• koncert kameralny w wykonaniu Edmunda Piotrowskiego – bas oraz Franciszka Gajba – fortepian,
• prezentację materiałów dotyczących „13muz” z archiwum TVP w Szczecinie,
• nocny koncert jazzowy w wykonaniu Marka Kazany – saksofony oraz Ryszarda Wilka – perkusja,
• wizytację poetycką z muzycznym akompaniamentem klarnecisty i akordeonisty,
• spektakl inspirowany słuchowiskiem Stanisława Grochowiaka „Z głębokiej otchłani wołam” (Teatr Propozycji – Teatr Karton – „De profundis clamo”).

Warto również zaznaczyć, że w 2011 roku nadano sali Kominkowej imię Heleny Kurcyusz, co zbiegło się z finałową galą „Westivalu” pod hasłem „Zaprojektujmy razem miasto”, która obejmowała wystawy, pokazy filmowe oraz dyskusje dotyczące architektury i zarządzania przestrzenią publiczną w Szczecinie.

---

Oceń: Dom Kultury 13 Muz

---