Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie

---

Filharmonia w latach 1945–2018

Historia Filharmonii w Szczecinie jest głęboko związana z czasami po zakończeniu II wojny światowej. W 1945 roku, w chaotycznej rzeczywistości, mieszkańcy Szczecina wciąż niepewni swojej przyszłości, zaczęli organizować spotkania muzyczne. Melomani gromadzili się w różnych miejscach takich jak fabryki, zajezdnie tramwajowe czy kina, aby dzielić się swoją pasją do muzyki. Już 23 listopada 1945 roku zainaugurowano wydarzenie w kinie „Bałtyk” w Pogodnie, które od października tegoż roku stało się miejscem spotkań artystycznych, zgromadzając 660 widzów. Muzycy zaprezentowali utwory Rachmaninowa, Rubinsteina oraz Czajkowskiego.

Wkrótce do amatorskiego zespołu dołączyła 12-osobowa orkiestra radiowa, co stanowiło ważny krok w rozwoju lokalnej kultury muzycznej. W 1947 roku swoją działalność rozpoczęły m.in. „Orkiestra Symfoniczna Związku Muzyków Rzeczypospolitej Polskiej” oraz Robotnicze Towarzystwo Muzyczne (RTM). Wydarzeniem przełomowym było powołanie Orkiestry Symfonicznej RTM, która zyskała wsparcie ze strony władz miasta i resortu kultury. W 1948 roku RTM oraz Związek Śpiewaczy Pomorza Zachodniego założyli Komitet Budowy Filharmonii Szczecińskiej.

Felicjan Lasota został pierwszym dyrektorem i dyrygentem Orkiestry Symfonicznej RTM. Inauguracyjny koncert miał miejsce 25 października 1948 roku w wynajętej sali obrad Urzędu Miasta Szczecina. Na początku lat 50. gmach ten stał się siedzibą instytucji, która 15 grudnia 1953 roku, dzięki staraniom Janusza Cegiełły (ówczesnego dyrektora), zyskała status „Państwowej Filharmonii w Szczecinie” po rozwiązaniu RTM. Do 1958 roku, na dziesięciolecie instytucji, nadano jej imię Mieczysława Karłowicza.

W kolejnych latach nieustannie rosła liczba muzyków, a wśród nich pojawili się również absolwenci szkół muzycznych i przyjezdni z innych miast. W 1954 roku w Szczecinie zagościł m.in. Walerian Pawłowski, dyrygent oraz cennie konsultujący programy, który przyczynił się do popularyzacji muzyki w regionie. Rozwijał się także repertuar, a orkiestra uczestniczyła w letnich koncertach promenadowych odbywających się w Świnoujściu oraz Międzyzdrojach. Występowała nie tylko na estradach krajowych, ale także zagranicznych, m.in. w NRD oraz Czechosłowacji. Do 1963 roku muzycy brali udział w przedstawieniach szczecińskiej Operetki.

Orkiestra zyskała uznanie na międzynarodowych scenach, zarówno w Belgii, Danii, Hiszpanii, Niemczech, Szwecji, Bułgarii, we Włoszech, na Festiwalu Flandryjskim, jak i w Holandii oraz Francji. Wśród dyrektorów placówki w kolejnych dekadach byli:

• 1953–1955 – Janusz Cegiełła,
• 1955–1971 – Józef Wiłkomirski,
• 1971–1990 – Stefan Marczyk,
• 1990–1994 – Jarosław Lipke,
• 1994–2006 – Jadwiga Igiel-Sak,
• 2006–2012 – Andrzej Oryl,
• od 2012 – Dorota Serwa.

Funkcje dyrektora artystycznego pełnili:

• 1955–1971 – Józef Wiłkomirski,
• 1971–1990 – Stefan Marczyk,
• 1994–1996 – Józef Radwan,
• 1996–2003 – Jerzy Salwarowski,
• 2003–2009 – Zygmunt Rychert,
• 2009–2012 – Mykoła Diadiura,
• 2013–2014 – Michał Dworzyński,
• 2014–2016 – Ewa Strusińska,
• od 2016 – Rune Bergmann.

Budowa nowego gmachu

W 2004 roku powstał Społeczny Komitet na rzecz Budowy Nowej Filharmonii w Szczecinie, którego celem było zainicjowanie działań na rzecz wzniesienia nowego gmachu w miejscu dawnego Konzerthausu, który został zniszczony w wyniku wydarzeń II wojny światowej i rozebrany w 1962 roku.

W 2007 roku zorganizowano konkurs, który miał na celu wyłonienie najlepszego projektu dla nowej instytucji. Z pośród 44 nadesłanych prac wyróżniono propozycję autorstwa Estudio Barozzi Veiga, reprezentowanego przez Fabricio Barozzi i Alberto Veiga.

Budowa nowego obiektu Filharmonii rozpoczęła się w kwietniu 2011 roku. Za jej realizację odpowiedzialna była firma Warbud, która zajmowała się generalnym wykonawstwem. Architektura budynku nawiązuje do formy wierzchołka góry lodowej, co nadaje mu nowoczesny i elegancki wygląd. W zakresie oświetlenia elewacji projekt zrealizowała firma Osram, a akustykę sal koncertowych zaprojektował Higini Arau z przedsiębiorstwa Arau Acustica.

Prace budowlane zakończono na wiosnę 2014 roku, a całkowity koszt inwestycji wyniósł ponad 100 milionów złotych, z czego 45 milionów pochodziło z wkładu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego.

Nowy gmach to nie tylko nowoczesne wnętrze, ale także laureat wielu prestiżowych nagród architektonicznych. Od września 2014 roku to właśnie tutaj ma siedzibę Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza.

Budynek filharmonii dysponuje czterema kondygnacjami naziemnymi oraz dwupoziomowym parkingiem podziemnym. Powierzchnia użytkowa wynosi 12 734 m², a kubatura wynosi 98 200 m³. W jego wnętrzu znajdują się dwie sale koncertowe: jedna o przeznaczeniu symfonicznym, a druga – kameralnym, a także kawiarnia oraz galeria Poziom 4, usytuowana na czwartym piętrze.

Wizualizacje projektu

Nowa siedziba Filharmonii

Sala Symfoniczna (1 piętro, balkon)

Sala symfoniczna, zaprojektowana z myślą o komforcie 953 widzów, wyróżnia się fotelem stworzonym na specjalne zamówienie. Ich unikalna konstrukcja pozwala na efektywne pochłanianie fal dźwiękowych, co było rezultatem intensywnego rocznego procesu projektowania i testowania. Przemyślane krzywizny na ścianach oraz suficie dają możliwość osiągnięcia kryształowej, jednolitej akustyki.

W ocenie specjalistów akustyka w tej sali stoi na równi z tą w renomowanej Sali Złotej Musikverein w Wiedniu. Projekt akustyczny przygotował Higini Arau, a sala znana jest również pod nazwą „Sala Słońce”, z racji pokrycia ścian cienkimi płatkami szlagmetalu oraz złotymi wyszywkami numerów miejsc na fotelach. Wysokiej jakości drewno dębowe, z którego wykonano scenę, pomieści 120 muzyków orkiestry i 110-osobowy chór.

dodatkowo, sala została wyposażona w nowoczesny system nagłośnienia i oświetlenia, a także w kabiny dla realizatorów dźwięku oraz oświetleniowców. Wysuwane ekrany są dostosowane do rodzaju wydarzenia, regulując czas pogłosu. Znajdują się tu również elementy takie jak zapadnia dla fortepianów oraz wygłuszony backstage dla artystów.

W przypadku niestandardowych wydarzeń, istnieje możliwość demontażu pierwszych trzech rzędów oraz 81 miejsc przeznaczonych dla chóru, co umożliwia angażowanie większych grup artystycznych. Obiekt jest również przystosowany dla osób z niepełnosprawnościami.

Sala Kameralna

Znajdująca się w filharmonii sala kameralna, z myślą o 192 widzach, została zaprojektowana z myślą o koncertach kameralnych oraz koncertach edukacyjnych. Jej akustykę eksperci uznali za wyjątkową, określając ją mianem „akustycznej perełki”. Pogłos utrzymuje się na poziomie 1,5 sekundy i idealnie wpisuje się w zamierzony projekt.

Sala, znana jako „Sala Księżycowa”, charakteryzuje się ciemnym, czarnym kolorem ścian oraz srebrnymi numerami na fotelach, co w połączeniu z możliwościami osiągnięcia całkowitego zaciemnienia potęguje doznania dźwiękowe. Sala została wyposażona w dźwiękoszczelne kulisy oraz zapadnię dla fortepianu, a także kabiny dla realizatorów dźwięku i oświetlenia.

Główny hol (parter)

W głównym holu, zlokalizowanym na parterze, znajdują się: kawiarnia, szatnia, Salonik Wiolinowy, Centrum Informacji i Promocji, kasy oraz punkt informacyjny. Panele akustyczne, zainstalowane pomiędzy elewacjami, minimalizują pogłos, co sprzyja organizacji wydarzeń muzycznych również w tej przestrzeni. Kafle podłogowe, zaprojektowane i wykonane na Majorce, dodają estetyki przestrzeni.

Jednym z kluczowych elementów holu są spiralne schody, które nawiązują do nowego logo Filharmonii, stanowiąc nie tylko funkcjonalny, ale również symboliczny punkt budynku.

Foyer (pierwsze piętro)

W przestrzeni foyer planowane jest otwarcie sklepiku, w którym będą dostępne płyty oraz różne gadżety związane z Filharmonią. To także miejsce, które ma sprzyjać spotkaniom z artystami, co może wzmocnić relacje między twórcami a publicznością.

Poziom 4. (czwarte piętro)

Na czwartym piętrze znajduje się galeria, w której wystawiane są prace uznawanych artystów. Przestrzeń ta z powodzeniem może służyć do organizacji bankietów, konferencji oraz szkoleń. W galerii znajduje się 8 modułów o oddzielnym oświetleniu. Na tym poziomie umiejscowiony jest również poziom administracyjny z monitoringiem, który umożliwia nadzorowanie wszelkich wydarzeń artystycznych odbywających się w filharmonii.

Informacje dodatkowe

W ramach kompleksu Filharmonii dostępne są także dodatkowe pomieszczenia:

• luksusowe pomieszczenie VIP z widokiem na salę symfoniczną, które można wynająć,
• fonoteka z nagraniami audio-wideo, służąca jako miejsce wykładów oraz spotkań z artystami,
• dwie sale prób, akustycznie dostosowane do warunków sal koncertowych,
• garderoby oraz bar dla artystów,
• system monitoringu do nadzorowania wydarzeń.

Budynek jest iluminowany w określonych godzinach, w zależności od trwania koncertów i innych wydarzeń: od 22.00 do 24.00 wiosną i latem oraz 20.00 do 24.00 jesienią i zimą. Oświetlenie zmienia się w zależności od charakteru wydarzenia:

• blada biel – kiedy nie odbywają się wydarzenia artystyczne,
• intensywna biel – w trakcie wydarzeń,
• kolory biały i czerwony – podczas świąt patriotycznych,
• kolory związane z strategią miasta – Szczecin Floating Garden.

Oświetlenie budynku w innych kolorach wymaga zgody projektantów.

Otrzymane nagrody

Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza zdobyła szereg prestiżowych wyróżnień:

• nagroda Młodych Talentów Architektury w grudniu 2013, przyznana przez Krajową Radę Włoskich Architektów, Planistów i Architektów Krajobrazu,
• zwycięstwo w trzech kategoriach szczecińskiego Westivalu Architektury 2014, w tym Nagroda Główna oraz Nagroda Prezydenta Miasta Szczecina,
• Eurobuild Awards 2014 w kategorii „Architectural Design of The Year”,
• nominacja do Nagrody im. Miesa van der Rohe w roku 2015, zlokalizowanej na liście finałowej wśród 40 projektów,
• nominacja w kategorii „Building of the Year” według ArchDaily w 2015,
• udział w finale konkursu „Życie w Architekturze” w 2015, w kategorii „Najlepszy budynek użyteczności publicznej” oraz „Najlepsze wnętrze publiczne”,
• wyróżnienie w konkursie „Designs of the Year” 2015 zorganizowanym przez Design Museum w Londynie,
• nagroda Mies van der Rohe Award 2015, przyznana 8 maja w Barcelonie, jako wyróżnienie w dziedzinie współczesnej architektury.

Inauguracja działalności w nowym gmachu

Uroczystość związana z otwarciem nowej siedziby Filharmonii miała miejsce 5 września 2014 roku. W ramach tego wydarzenia zorganizowano ośmiodniowy cykl koncertów inauguracyjnych, które nosiły tytuł ƒorte. ƒortissimo. ƒilharmonia.

Na tą wyjątkową okazję przygotowano specjalną kompozycję, Fanfara dla Filharmonii w Szczecinie, autorstwa Krzysztofa Pendereckiego, która została wykonana przez Orkiestrę Symfoniczną filharmonii. Podczas inauguracji zaprezentowano również I i IV część Symfonii „In principio” autorstwa szczecińskiego kompozytora Marka Jasińskiego. Wykonania towarzyszył Chór Akademicki im. prof. Jana Szyrockiego ZUT w Szczecinie, Chór Collegium Maiorum ZUT oraz Chór Akademii Morskiej, pod batutą Ewy Strusińskiej, pierwszej dyrygent i kierownika muzycznego Filharmonii w Szczecinie.

Ważnym elementem koncertu były dwa utwory prowadzone przez Jacka Kaspszyka: poemat symfoniczny „Powracające fale”, upamiętniający patrona filharmonii Mieczysława Karłowicza, jak również IX Symfonia Ludwiga van Beethovena z udziałem chóru State Choir Latvija. Partie solowe wykonali uznani artyści: Aga Mikolaj (sopran), Katarina Bradić (alt), Thomas Mohr (tenor) oraz Stephan Klemm (bas).

Wśród gości obecnych na koncercie inaugurującym w nowej siedzibie Filharmonii im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie znalazły się ważne osobistości, w tym: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Małgorzata Omilanowska, Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz, Prezydent Miasta Szczecin Piotr Krzystek, a także przedstawiciele rządu, senatorowie, posłowie, radni oraz liczni członkowie władz regionu, województwa, a także przedstawiciele służb mundurowych.

Orkiestra Symfoniczna Filharmonii im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie

W ostatnich latach odbyło się znaczne odnowienie i reorganizacja składu orkiestry, a także wprowadzenie wielu nowych utworów do repertuaru, który jest obecnie zróżnicowany i tematycznie uporządkowany. Takie działania mają na celu wzbogacenie doświadczeń muzycznych słuchaczy.

Zespoły kameralne

Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie może poszczycić się działalnością różnorodnych zespołów kameralnych, które wzbogacają ofertę artystyczną instytucji.

• FeelHarmony Quintet – Kwintet dęty, który działa od 2012 roku, składa się z instrumentów takich jak flet, klarnet, obój, waltornia oraz fagot. Zespół specjalizuje się w wykonaniach muzyki klasycznej oraz utworów współczesnych, a także aranżacji muzyki popularnej, tworząc kompozycje dedykowane specjalnie dla siebie. Debiutancka płyta zespołu została wydana jesienią 2014 roku.
• High Five Brass – Jest to najstarszy zespół kameralny filharmonii. Repertuar tego kwintetu obejmuje taneczne utwory renesansowe, kompozycje z okresów baroku i romantyzmu, a także dzieła XX wieku, w tym francuski impresjonizm i muzykę filmową. Muzycy chętnie sięgają po różnorodne gatunki i z powodzeniem uczestniczą w festiwalach, audycjach radiowych oraz projektach edukacyjnych.
• VIGOROSO. Kwartet smyczkowy – Zespół istniejący od 2010 roku, który występuje na licznych festiwalach muzyki kameralnej zarówno w Polsce, jak i za granicą. Kwartet nie ogranicza się jedynie do klasycznych utworów, często łączy tradycyjną muzykę z elektronicznymi brzmieniami, uczestnicząc w różnorodnych wydarzeniach.
• Zespół Kameralny Solistów Orkiestry Symfonicznej Filharmonii w Szczecinie – Młodszy projekt artystyczny, w skład którego wchodzi siedmiu muzyków grających na instrumentach dętych i smyczkowych (fagot, klarnet, skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas). Filharmonicy wykonują utwory muzyki kameralnej z XVIII, XIX i XX wieku, biorąc pod uwagę różne konfiguracje instrumentów.
• Oktet dęty drewniany Filharmonii w Szczecinie – Zespół złożony z muzyków Orkiestry Symfonicznej, który regularnie pracuje nad repertuarem na osiem instrumentów dętych. W sezonie artystycznym 2014/2015 zaprezentowali oni aranżację opera 'Don Giovanni’ Mozarta, ciesząc się dużym zainteresowaniem publiczności.
• Grupa Perkusji Filharmonii w Szczecinie – Zespół renomowany za swoją długoletnią działalność, który działa nieprzerwanie od 25 lat. Grupa koncentruje się na repertuarze symfonicznym oraz literaturze perkusyjnej, często angażując się w edukacyjne projekty skierowane do młodszych odbiorców. W ich wykonaniach można usłyszeć zarówno aranżacje muzyki popularnej, jak i nowoczesne utwory perkusyjne.

Oferta kulturalna

Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie oferuje szeroki wachlarz wydarzeń kulturalnych, w tym koncerty symfoniczne, kamralne oraz edukacyjne. W ramach tych ostatnich organizowane są liczne warsztaty dla dzieci, koncerty rodzinne oraz koncerty szkolne. Oprócz tego filharmonia organizuje wystawy, które wzbogacają ofertę kulturalną regionu.

W pierwszych latach działalności nowej Filharmonii miały miejsce znaczące wydarzenia, takie jak:

• ośmiodniowy cykl koncertów ƒorte. ƒortissimo. ƒilharmonia,
• Maestro Wit,
• Adam Pierończyk / Migratory Poets feat. Anthony Joseph,
• Europejska droga do wolności (25 lat od upadku muru berlińskiego),
• Muzyka symfoniczna Adama Sztaby,
• Paleczny gra Chopina,
• K2 – Gaba i Andrzej Kulka,
• Możdżer w Nowej Filharmonii,
• Projekt Dire Straits symfonicznie.

Na przestrzeni lat, Orkiestra Filharmonii im. M. Karłowicza w Szczecinie współpracowała z wieloma uznanymi dyrygentami i solistami, takimi jak: Renard Czajkowski, Krystian Zimerman, Piotr Paleczny, Krzysztof Missona, Adam Makowicz, Halina Czerny-Stefańska, Witold Małcużyński, Wiesław Ochman, Rafał Blechacz, Aleksandra Kurzak, Bartłomiej Nizioł, Leszek Możdżer, Andrzej Konstanty Kulka, Małgorzata Walewska, Piotr Pławner, Elżbieta Szmytka, Edward Auer, Kevin Kenner, Natalija Gutman, Leo Brouwer, Iwan Monighetti, Dina Joffe, Jerzy Maksymiuk, Antoni Wit, Marek Pijarowski, Karol Stryja, Jacek Kaspszyk, Agnieszka Duczmal, Adam Sztaba, Bassem Akiki oraz Michaił Agrest.

Filharmonia w Szczecinie jest również zaangażowana w rozwój młodych muzyków oraz promowanie polskiej muzyki współczesnej, zwłaszcza dzieł Witolda Lutosławskiego. Inicjuje międzynarodowy projekt „International Lutosławski Youth Orchestra”, który wspiera rozwój młodych talentów muzycznych.

W ramach programu „Kompozytor-rezydent”, organizowanego przez Instytut Muzyki i Tańca, Orkiestra Symfoniczna im. M. Karłowicza w Szczecinie w sezonie artystycznym 2014/2015 prezentuje utwory kompozytora Miłosza Wośki.

Filharmonia oferuje również bogaty program warsztatów i koncertów edukacyjnych, które skierowane są do dzieci i młodzieży w różnym wieku, a także do grup dzieci z niepełnosprawnościami. Oferowane są m.in.:

• warsztaty: „Ale magia!”, „Ale bajka!”, „InteGRA”, „Będzie cymbalistów wielu”,
• koncerty rodzinne: „Smaki muzyki”, „Upiór w orkiestrze”, „Czy pamiętacie dobranocki? Niko odkrywa prawdziwy skarb!”, „Ale gratka! Koncert dla wnuka i dziadka”, „Legenda Tatr”,
• koncerty szkolne: „Nuta DoNuta w akcji!”, „Nuta DoNuta przedstawia”, „Chopin na 5 kontynentach”, „Liczę na muzykę”,
• spektakl „Gombka F.”, stworzony w ramach projektu edukacyjnego „Muzyczna Gęba Gombrowicza – alternatywny egzamin dojrzałości”, dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W ciągu czterech pierwszych miesięcy działalności w nowej siedzibie w latach 2014-2015, Filharmonię odwiedziło około 55 tys. osób, co jest dwukrotnie wyższą liczbą niż w całym sezonie artystycznym w poprzedniej lokalizacji przy pl. Armii Krajowej. W 2014 roku, filharmonia łącznie zorganizowała koncerty, które przyciągnęły 148 tys. 745 widzów.

---

Oceń: Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie

---