Pomnik księcia Bogusława X i jego żony królewny Anny Jagiellonki w Szczecinie

Warto zwrócić uwagę na to, że konkurs na projekt pomnika został ogłoszony już w 1969 roku. Po dłuższych deliberacjach wybrano postacie Bogusława X Wielkiego i Anny Jagiellonki — córki Kazimierza Jagiellończyka. Wybór tych bohaterów miał na celu podkreślenie silnych, propagandowych powiązań tej części Polski z narodową historią. Osoby, które zdobyły pierwszą nagrodę, otrzymały zlecenie na realizację projektu. Były to dwie uzdolnione, młode szczecińskie rzeźbiarki, Leonia Chmielnik i Anna Paszkiewicz, które przedstawiły różnorodne koncepcje. W komisji konkursowej zasugerowano połączenie ich pomysłów, co doprowadziło do współpracy, która później zaowocowała kolejnymi wspólnymi projektami, w tym pomnikiem Gryfa Pomorskiego.

Prace nad monumentem nie były łatwe. Komisja żądała od autorek kolejnych modeli w różnych materiałach, co spowodowało opóźnienia i wątpliwości dotyczące samej realizacji. Ostatecznie jednak, pomnik został ukończony. Obie artystki udały się do kamieniołomu w Bolesławcu, aby osobiście wybrać odpowiednie bloki kamienne, z których powstał ten niezwykły obiekt. Cała konstrukcja była wytwarzana na miejscu, na rusztowaniach, co dodało pracy wyjątkowego wymiaru.

Pomnik został uroczyście odsłonięty 22 lipca 1974 roku, w obchodach Narodowego Święta Odrodzenia Polski, co miało miejsce w 30. rocznicę tego wydarzenia. Przedstawia on dwie historyczne postacie: po lewej stronie stoi książę pomorski Bogusław X, a po prawej jego żona Anna Jagiellonka, oboje zwróceni ku sercu miasta. Królewna, w długiej, jednoczęściowej sukni, znajduje się na wyższym poziomie niż jej małżonek, co nieco niezgodne jest z rzeczywistością, ponieważ Bogusław X był znacznie wyższy.

Książę ukazany jest w pełni królewskim stroju, spiętym pasem, z długim płaszczem opadającym na ramionach oraz z medalionem łańcucha książęcego dumnie wiszącym na piersi. Pomnik, znajdujący się w żółtym piaskowcu, ma na cokole wyryty napis „Bogusław X i Anna Jagiellonka 1491”. Warto również dodać, że faktura rzeźby została nieco uszkodzona w 2000 roku podczas nieudolnych prób jej oczyszczenia.

W 2024 roku, temat tworzenia pomnika został podjęty w filmie dokumentalnym „Babska sprawa”, zrealizowanym przez Helenę Kwiatkowską i Martę Płachtę, w którym udział wzięły obie autorki pomnika, opowiadając swoją historię oraz poprzez swoje doświadczenia, przyczyniając się do zrozumienia nie tylko tego konkretnego dzieła, ale i całego kontekstu historycznego, w jakim powstało.