Pomnik Czynu Polaków, znany również jako Pomnik Trzech Orłów, to wybitne dzieło sztuki znajdujące się w Parku Kasprowicza w Szczecinie. Jego lokalizacja jest szczególnie atrakcyjna, ponieważ usytuowany jest vis-à-vis Jasnych Błoni, co podkreśla walory architektoniczne oraz estetyczne tego miejsca.
Pomnik został zaprojektowany przez uznanego architekta, Gustawa Zemłę, a jego odsłonięcie miało miejsce w 1979 roku. Jego powstanie jest symbolem upamiętnienia istotnych momentów historii Polski oraz hołdem dla bohaterów narodowych.
Historia
W dniu 6 września 1972 roku, z inicjatywy Janusza Brycha, który pełnił wówczas funkcję I Sekretarza KW PZPR, Komitet Wojewódzki PZPR w Szczecinie podjął decyzję o wzniesieniu pomnika w tym mieście. Miał on stanowić symbol uznania oraz podziękowania dla mieszkańców Szczecina za ich wkład w odbudowę oraz rozwój miasta, co miało miejsce na przestrzeni 35 lat od zakończenia II wojny światowej. Realizację tej ambitnej koncepcji powierzono Towarzystwu Przyjaciół Szczecina, którego przewodniczącym był Jan Stopyra, ówczesny Prezydent Miasta. Proces ten obfitował w różnorodne dyskusje oraz spory koncepcyjne, dlatego we wrześniu 1976 roku postanowiono utworzyć Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika, którego przewodniczącym po raz kolejny został Jan Stopyra, odpowiedzialny za koordynację działań miejskich służb niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia.
Artystyczną wizję pomnika o nazwie „Trzy pokolenia – Trzy orły” stworzył prof. Gustaw Zemła, we współpracy z Eugeniuszem Kozakiem. Dokumentację konstrukcyjną postumentu opracował prof. Jerzy Piskorz-Nałęcki, w ścisłej współpracy z inż. Jerzym Podesławskim oraz inż. Edwardem Pianko. Kluczowymi wykonawcami pomnika, odpowiedzialnymi za odlewy orłów z brązu, byli pracownicy Zakładów Mechanicznych im. Marcelego Nowotki w Warszawie oraz Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego, odpowiedzialnej za postument wykonanego ze stali nierdzewnej.
Wszystkie odlewy orłów zostały, pod nadzorem wiceprezydenta Szczecina Zdzisława Pacały, przetransportowane rzeką Wisłą barkami Żeglugi Szczecińskiej do portu w Gdańsku, a następnie Morzem Bałtyckim do portu w Świnoujściu. Kolejnym etapem była ich podróż przez Zalew Szczeciński oraz rzekę Odrę do portu w Szczecinie, a stąd łatwiej już było przetransportować je ulicami miasta do Parku Kasprowicza. Warto zaznaczyć, że postument miał znacznie krótszą drogę, przemycony bezpośrednio ze Stoczni do Parku Kasprowicza. Funkcję kierownika prac budowlanych na terenie Pomnika oraz w jego otoczeniu pełnił inż. Kazimierz Szulc.
Decydenci, po licznych dyskusjach oraz konsultacjach, zdecydowali się na nadanie monumentowi nazwy: „Pomnik Czynu Polaków”. Nazwa ta miała stanowić wyraz szacunku i uznania dla trzech pokoleń Polaków, które przyczyniły się do walki, pracy i nauki dla ojczyzny:
- Polonii szczecińskiej sprzed II wojny światowej,
- Pionierom powojennego Szczecina,
- Pokoleniu rozbudowującemu miasto.
Pomnik został zbudowany z okazji 35. rocznicy Odrodzenia Polski. Jego odsłonięcie miało miejsce 3 września 1979 roku, w 40. rocznicę rozpoczęcia II wojny światowej. Ze względu na okoliczności, 1 września 1979 roku przypadał na sobotę, co spowodowało przesunięcie inauguracji roku szkolnego na poniedziałek. Licznie przybyli uczniowie szczecińskich szkół, aby uczestniczyć w tym doniosłym wydarzeniu. Odsłonięcia pomnika dokonał minister spraw wewnętrznych Stanisław Kowalczyk. Dodatkowo, w uznaniu dla zasług społeczności szczecińskiej w rozwoju PRL, Rada Państwa PRL nadała Szczecinowi Order Sztandaru Pracy I klasy.
Na tablicach zwieńczonych brązem, umieszczono nazwiska oraz nazwy współtwórców, co stanowi kolejny element upamiętniający zaangażowanie lokalnej społeczności w powstanie tego wyjątkowego monumentu.
Charakterystyka techniczna
Pomnik Czynu Polaków ma wyjątkowe parametry techniczne, które czynią go nie tylko monumentalnym, ale także interesującym z punktu widzenia inżynieryjnego. Jego wysokość wynosi 22,5 metra, natomiast rozpiętość skrzydeł to 6,5 metra.
Jedną z imponujących cech jest waga orłów, która sięga 60 ton. Całkowita wysokość kolumny wynosi 22,75 metra, a dolna krawędź orłów usytuowana jest na wysokości 7,70 metra nad powierzchnią ziemi.
Interesujące jest również to, że powyżej 4 metrów konstrukcji kolumny znajduje się część zatopiona pod ziemią, która jest umiejscowiona w około 150-tonowej bryle betonu. W tej podziemnej przestrzeni ulokowana jest komora ochronna, z której dwie drabinki prowadzą do wnętrza orłów, co umożliwia ich obsługę oraz konserwację.
Do budowy postumentu użyto blisko 83 tony stali, z czego około 10 ton stanowi stal nierdzewna, zastosowana do wykonania zewnętrznego poszycia kolumny na całej jej wysokości. Warto również wspomnieć, że stal zwykła została użyta w konstrukcji usztywnień kolumny.
Przypisy
- Instytut Pamięci Narodowej-I.P.N. Szczecin Instytut Pamięci Narodowej-I.P.N., Pomnik Czynu Polaków [online], Instytut Pamięci Narodowej – Szczecin [dostęp 11.11.2020 r.]
- Informacje na podstawie tablic informacyjnych umieszczonych przy podstawie pomnika
Pozostałe obiekty w kategorii "Pomniki":
Pomnik Poległych w I Wojnie Światowej Sportowców w Szczecinie | Pomnik „Matka Ziemia” | Maszt ze statku s/s „Kapitan K. Maciejewicz” | Pomnik Chłopca Węgierskiego w Szczecinie | Znak Zrywu Robotniczego | Pomnik „Tym, którzy nie powrócili z morza” w Szczecinie | Pomnik Adama Mickiewicza w Szczecinie | Pomnik Ofiar Grudnia 1970 w Szczecinie | Pomnik Fryderyka II Wielkiego w Szczecinie | Pomnik Jana Pawła II w Szczecinie | Pomnik Telesfora Badetki w Szczecinie | Pomnik Miłosiernego Samarytanina w Szczecinie | Pomnik Bartolomea Colleoniego w Szczecinie | Pomnik Marynarza w Szczecinie | Pomnik księcia Bogusława X i jego żony królewny Anny Jagiellonki w Szczecinie | Pomnik Króla Maciusia I w Szczecinie | Ławeczka Michała Doliwo-Dobrowolskiego | Ławeczka Józefa Hallera w Szczecinie | Ławeczka Jana Czekanowskiego w Szczecinie | Posąg Flory w SzczecinieOceń: Pomnik Czynu Polaków