Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

---

Historia

Historia zamku ma swój początek w czasach przed 1124 rokiem, gdy na wzgórzu zamkowym istniał gród słowiański z drewnianym dworem księcia Warcisława I. W 1235 roku, kiedy książę Barnim I przeniósł stolicę księstwa z Uznamia do Szczecina, dwór przeszedł gruntowną rozbudowę.

Początek obecnej konstrukcji datuje się na 1346 rok. Wtedy to Barnim III, łamiąc przywileje lokalnego patrycjatu, zainicjował budowę kamiennego domu na wzgórzu. W pobliżu tej budowli powstały kaplica św. Ottona oraz duży dom, w którym umieszczono wieżę więzienną. W 1428 roku miasto doświadczyło buntu wywołanego przez biedotę i rzemieślników, co skłoniło księcia Kazimierza V do stłumienia konfliktu i następnie wykorzystania uzyskanych funduszy na rozbudowę kamiennego dworu. W rezultacie powstało nowe, południowe skrzydło w stylu późnogotyckim.

Po pożarze w 1530 roku rozpoczęto kolejną przebudowę zamku, która trwała przez 7 lat. Kamienny dom został przekształcony w dwuetazową budowlę w stylu renesansu z eleganckim dwuspadowym dachem i wieżą zegarową. Dobudowano również wschodnie skrzydło.

W latach 1573-1582 książę Jan Fryderyk zrealizował generalną przebudowę, która obejmowała zburzenie kamiennego domu oraz kościoła św. Ottona. Pozostawiając gotyckie skrzydło południowe, podwyższono wschodnie i dodano skrzydła północne oraz zachodnie, co pozwoliło zamknąć dziedziniec. W tym czasie zamek wzbogacił się również o wodociąg.

Na początku XVII wieku, w erze Filipów II i Franciszka, za zachodnim skrzydłem, dodano piąte, dwupiętrowe skrzydło, które miało pełnić funkcję muzealną. Dzięki temu powstał drugi dziedziniec. Zamek zmienił swoje przeznaczenie po wymarciu dynastii Gryfitów: od 1637 roku stał się siedzibą namiestnika szwedzkiego, a od 1720 roku garnizonu pruskiego. W 1752 roku Fryderyk II Wielki założył mennicę w skrzydle muzealnym.

W kontekście panowania pruskiego, zamek przeszedł liczne przebudowy, aby dostosować go do mieszkańców garnizonu. Wiele wewnętrznych ozdób zostało usuniętych, a w XIX wieku garnizon pruski zniszczył sklepy w skrzydle wschodnim. Całkowicie przebudowano także skrzydło południowe oraz wyburzono krużganki, zamieniając wnętrze w labirynt klatek schodowych i korytarzy.

Po opuszczeniu przez garnizon w 1902 roku, zamek popadał w ruinę. Renowacyjne próby, mające na celu przywrócenie mu dawnego blasku, rozpoczęto dopiero w 1925 roku, lecz w 1926 roku zostały one wstrzymane. Mimo licznych planów, władze niemieckie nie zrealizowały całościowej renowacji przed wybuchem II wojny światowej. W 1944 roku zamek uległ znacznemu zniszczeniu wskutek nalotów lotniczych.

Po II wojnie światowej

W 1946 roku przystąpiono do zabezpieczania ruin zamku. Za te prace odpowiedzialne było biuro Regionalnej Dyrekcji Planowania Przestrzennego, kierowane przez Helenę Kurcyusz. To właśnie pod jej przewodnictwem odkryto kryptę z sarkofagami książąt pomorskich. W 1948 roku na dziedzińcu zainicjowano prace archeologiczne.

Pomiędzy 1958 a 1980 rokiem, zamek przeszedł odbudowę, nad którą pracował Stanisław Latour, profesor Politechniki Szczecińskiej. Zamek zyskał renesansowy wygląd, rekonstruując jego bryłę według sztychu M. Meriana, a także układ wnętrz skrzydła północnego. Oryginalne wyposażenie uległo niemal całkowitemu zniszczeniu; jednak zachowały się pewne gotyckie sklepienia w piwnicy oraz freski w wieży zegarowej. Pod północnym skrzydłem ukryta jest jeszcze gotycka pozostałość kościoła św. Ottona – odkryta krypta, w której umieszczono sarkofagi książąt, obecnie dostępne dla zwiedzających. Kości książęce przeniesiono do katedry św. Jakuba w Szczecinie, natomiast stroje oraz klejnoty książęce znalazły swoje miejsce w Muzeum Narodowym w Szczecinie, gdzie są eksponowane na wystawie „Złoty Wiek Pomorza” w gmachu przy ul. Staromłyńskiej.

Obecnie zamek jest własnością Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego i mieści się tam instytucja kultury, która nazywa się „Zamek Książąt Pomorskich” (wcześniej Wojewódzki Dom Kultury). Obejmuje ona salę koncertową im. Bogusława I, sale wystawowe, kino „Zamek”, Teatr Krypta, kabaret Piwnica Przy Krypcie oraz Operę na Zamku. Poza tym, w zamku znajdują się sala ślubów Urzędu Stanu Cywilnego oraz dwie restauracje. To właśnie tu organizowane są różnorodne wydarzenia kulturalne, w tym koncerty, wystawy artystyczne oraz spotkania literackie. Na dziedzińcu odbywają się imprezy i koncerty, w których biorą udział znani wykonawcy muzyki jazzowej i rozrywkowej, tak jak Jan Garbarek, Chick Corea, Herbie Hancock, Marcus Miller, i wielu innych.

W latach 2014-2015 prowadzono remont północnego skrzydła zamku. W sali księcia Bogusława X, który dawniej pełnił funkcję kościoła, odtworzono malaturę sklepienia, nawiązując do ornamentyki renesansowej. Fragmenty fundamentów kościoła św. Ottona z XIV wieku oraz zrekonstruowane mury obronne zostały również wyeksponowane. Ponadto, w krypcie grzebalnej z XIV wieku umieszczono sarkofagi książęce, a przed nią uwidoczniono fundamenty Kamiennego Domu z 1346 roku.

W 2015 roku, w ramach remontu Opery na Zamku, odnowiono i zrekonstruowano zabytkowe polichromie w Wieży Więziennej. Różnorodne dekoracje ścian i sufitów pochodzą z drugiej połowy XVI wieku i zostały stworzone przez Krzysztofa Schreibera.

Na dramatyczny epizod w historii zamku złożyło się zdarzenie z 11 maja 2017 roku, kiedy to zawalił się strop na drugim poziomie północnego skrzydła, opadając aż do poziomu piwnic. Na szczęście, dzięki wcześniejszemu zamknięciu tego miejsca dla odwiedzających w wyniku wykrycia pęknięć, nie doszło do żadnych ofiar.

Dyrektorzy

W historii zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie istotną rolę odgrywają różni dyrektorzy, którzy przyczynili się do rozwoju tej ważnej instytucji. Wśród nich wyróżnia się:

• Eugeniusz Kus, dyrygent, który był związany z Uniwersytetem Szczecińskim oraz Akademią Muzyczną w Poznaniu, sprawujący swoje obowiązki w latach 1974 – 2007,
• Wioleta Anders, która pełniła funkcję dyrektora w latach 2008–2011,
• Barbara Igielska, obecna dyrektorka od 2011 roku.

Upamiętnienia

W dniu 3 listopada 2016 roku miało miejsce wažne wydarzenie w historii Zamek Książąt Pomorskich. W tym dniu Narodowy Bank Polski zdecydował się na emisję okolicznościowej monety pięciozłotowej, która jest częścią serii pod nazwą „Odkryj Polskę”. Ta wyjątkowa moneta przedstawia wizerunek wspomnianego zamku, który jest istotnym symbolem regionu i jego bogatej historii.

---

Oceń: Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

---