Max Berg

---

Życiorys

Młodość i początek kariery

Max Berg pochodził z rodziny o edukacyjnym zacięciu, jego ojciec, Nicolaus Eduard Heinrich Berg, był nauczycielem gimnazjalnym, a matka, Emilie Luise Theresis Berg, z domu Radeloff, również miała znaczący wpływ na jego wychowanie. Ukończywszy szczecińskie gimnazjum, studiował w latach 1889-1893 na prestiżowej Królewskiej Wyższej Szkole Technicznej w Charlottenburgu. Tam miał okazję uczyć się od wybitnego specjalisty w dziedzinie neogotyku, Carla Schäfera.

W 1893 roku Berg złożył przysięgę wojskową, co odbył w swoim rodzinnym mieście, Szczecinie. Pięć lat później, w 1898 roku, z sukcesem zdał egzaminy na budowniczego rządowego. Warto wspomnieć, że w tym czasie stworzył projekty, w tym neogotycki kościół ewangelicki z 1895 roku oraz przystanek tramwajowy na Nollendorfplatz w Schönebergu, który zgłosił do konkursu miesięcznego w październiku tej samej roku. Pracując w Szczecinie w miejskiej administracji budowlanej w 1899 roku, a następnie jako inspektor budowlany we Frankfurcie nad Menem, miał szansę poznać koncepcje Camillo Sittego, które wpłynęły na jego późniejsze prace.

Miejski radca budowlany we Wrocławiu

Na mocy decyzji wrocławskiej rady miejskiej 17 grudnia 1908 roku Berg został powołany na stanowisko miejskiego radcy budowlanego, co rozpoczęło jego dwunastoletnią kadencję, obejmującą w tym czasie także uczestnictwo w konkursie urbanistycznym dla Berlina, w latach 1909-1910. Jego miejsce zamieszkania we Wrocławiu znajdowało się w willi przy obecnej ul. Kopernika 19, w rejonie Dąbie, gdzie mieszkał do 1923 roku. Willa, zaprojektowana przez Maxa Jitschina dla doktora Paula Liona w 1876 roku, została przekształcona przez Berga w 1910 roku, aby odzwierciedlała styl angielski, a budynek przetrwał do dzisiaj. Na pamiątkę wydarzeń z tego okresu, 24 stycznia 2014 roku, prezydent Wrocławia odsłonił pamiątkową tablicę, której inicjatorami byli mieszkańcy.

W okresie międzywojennym Berg uzyskał poparcie Socjaldemokratycznej Partii Niemiec, która wskazała go jako kandydata do Reichstagu, jednakże nie zdobył mandatu. W trakcie debaty na temat nowoczesnych wieżowców, 7 stycznia 1920 roku, złożył projekt budowy wieżowca biurowego dla miejskiej administracji, jednak po wielu negatywnych opiniach i sprzeciwach jego plany okazały się zbyt ambitne w obliczu ówczesnej sytuacji finansowej miasta.

Pomimo trudności, w 1921 roku Berg otrzymał przedłużenie kadencji na kolejne 12 lat, uczestnicząc w organizacji konkursów urbanistycznych oraz zasiadając w jury. Konflikty z radą miejską i niezgoda co do wybranych projektów prowadziły do publicznej krytyki jego działań. W 1925 roku ostatecznie zrezygnował z urzędowania, jednak jego wynagrodzenie wypłacano mu do 1933 roku, po czym przeszedł na emeryturę.

Schyłek życia

Po zakończeniu kariery zawodowej Max Berg skoncentrował się na publicystyce oraz zagadnieniach związanych z mistyką chrześcijańską i teozofią. Mimo kontrowersji związanych z jego odejściem z urzędu, jego autorytet pozostał nienaruszony. W 1929 roku zasiadał w jury konkursowym dla miejskiej kasy oszczędności w Rynku, a rok później zorganizowano jego pierwszą wystawę monograficzną.

Po opuszczeniu Wrocławia Berg zamieszkał w Berlinie, a w czasach II wojny światowej przeniósł się do Baden-Baden. Podczas końcowych wydarzeń wojennych wystosował wspólnie z Martinem Mächlerem apel do Martina Bormanna, wzywając do ocalenia zabytków Rzymu. W życiu prywatnym był mężem Edelgarde, z domu Gerlach, i ojcem Michaela, urodzonego w 1922 roku w Szklarskiej Porębie.

Twórczość

Charakterystyka twórczości i poglądów

Max Berg był architektem, który łączył w swoich projektach różnorodne wpływy stylistyczne. Jego fascynacja gotykiem oraz ekspresjonizmem kształtowała unikalny styl jego budowli. Unikał skrajnych kontrastów, dążąc do stworzenia konstrukcji, które wydają się optycznie lekkie. W późnych realizacjach można zauważyć cechy klasycznego modernizmu.

Berg, jako urbanista, postulował jasne i typowe dla modernizmu (które później znalazły swoje odzwierciedlenie w Karcie Ateńskiej) strefowanie funkcji w przestrzeni miejskiej. Z jednej strony podziwiał amerykańskie metropolie z ich dominującymi wieżowcami, z drugiej zaś potępiał chaotyczny rozwój miast, który był wyłącznie wynikiem spekulacji finansowych. Proponował kompromis, zbudowanie wieżowców w kluczowych częściach Wrocławia, gdzie miałyby one stanowić przemyślane elementy architektoniczne w planowanej przestrzeni miasta.

Wieżowce, którymi się posługiwał, miały znajdować się w sąsiedztwie dużych placów, nad wodą lub w pobliżu obszarów przemysłowych, aby nie zasłaniały zabudowy mieszkalnej. Widział w przekształceniach administracyjnych na rzecz tych budowli możliwość poprawy sytuacji na rynku mieszkań.

Wybrane realizacje we Frankfurcie nad Menem

• 1901–1902 – Szkoła im. Bonifacego (Bonifatiusschule) przy Moltkeallee 43 (obecnie Hamburger Allee) we Frankfurcie-Bockenheimie, zachowana ze zmianami,
• 1902–1906 – Szkoła Ludowa (ob. podstawowa) Mühlbergschule przy Lettigkautweg 8 we Frankfurcie-Sachsenhausen, zachowana.

Wybrane realizacje we Wrocławiu

• 1910–1911 – dom własny architekta przy ulicy Mikołaja Kopernika (przebudowa starszej willi),
• 1911 – Miejski Szpital Dziecięcy ul. Hoene-Wrońskiego,
• 1911–1913 – wczesnomodernistyczna Jahrhunderthalle (w latach 1945–2006 Hala Ludowa, obecnie Hala Stulecia) we Wrocławiu – pierwsza konstrukcja żelbetowa o tej skali (we współpracy z inżynierem Güntherem Trauerem i profesorem Heinrichem Müllerem),
• 1912 – łaźnia przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie (obecnie na parterze pizzeria, na górnych piętrach biura),
• elewacja budynku Liceum Ogólnokształcącego nr IV przy ul. S. Świstackiego,
• 1920–1921 – Kaplica na Cmentarzu Osobowickim,
• 1924–1925 – pawilony i hale ekspozycyjne targów, m.in. wielka hala przy ul. Wystawowej na planie prostokąta z dachem wspartym na drewnianych wiązarach parabolicznych, zniszczona w czasie II wojny światowej,
• elektrownie wodne na Odrze koło mostu Pomorskiego Południowego i Północnego: Elektrownia Wodna Wrocław I oraz Elektrownia Wodna Wrocław II.

Niezrealizowane projekty

• 1910 – projekt konkursowy Wielkiego Berlina,
• 1914–1916 – projekt krematorium na cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu (z Oskarem Kokoschką),
• 1919–1920 – koncepcje sanacji centrum miasta Wrocławia (z Richardem Konwiarzem i Ludwigiem Moshamerem),
• projekty wieżowców we Wrocławiu, w tym:
• – w bloku śródrynkowym (obok Ratusza, w miejscu Nowego Ratusza, ul. Sukiennice i sąsiednich),
• – na obecnym pl. Powstańców Warszawy, w miejscu urzędu wojewódzkiego,
• – przy ul. Tęczowej u zbiegu z Prostą,
• – przy ul. Podwale/pl. Wolności,
• 1928 – projekt przebudowy centrum Zabrza, z perspektywą stworzenia nowego centrum Tripolis na Górnym Śląsku.

---

Oceń: Max Berg

---