Jezioro Szmaragdowe

---

Dane morfometryczne

Jezioro Szmaragdowe charakteryzuje się interesującymi danymi morfometrycznymi, które odzwierciedlają jego wyjątkową strukturę. Poniżej przedstawione są kluczowe informacje dotyczące tego zbiornika wodnego:

• powierzchnia: 28 540 m²,
• długość: 289 m,
• szerokość: do 165 m,
• głębokość: 18 m,
• objętość wody: 53 330 m³,
• wysokość lustra wody n.p.m.: 42 m.

Historia

Jezioro Szmaragdowe ma swoje korzenie w wyrobisku stworzonym w wyniku działalności eksploatacyjnej dawnej kopalni kredy i margla, która zaczęła funkcjonować w 1862 roku. To właśnie wtedy w okolicy pojawiła się fabryka cementu portlandzkiego „Stern”, która poprowadziła przemysłową eksploatację bursztynowych margli, osiągających miąższość w granicach 40–60 metrów. Początkowe wydobycie odbywało się nad poziomem wód gruntowych, jednak w miarę upływu czasu rozpoczęto głębszą eksploatację, w efekcie czego powstało wyrobisko o głębokości około 20 metrów względem otaczającego terenu.

Surowiec skalny był transportowany do cementowni znajdującej się przy dzisiejszej ul. Batalionów Chłopskich. Materiały uzyskane w trakcie wydobycia, które nie nadawały się do dalszej obróbki, były składowane na zwałowiskach, które obecnie znane są jako Wzgórze Widok.

W historii jeziora kluczowym wydarzeniem okazał się 16 lipca 1925 roku, kiedy to podczas eksploatacji natrafiono na warstwę piasków zawodnionych. To zjawisko spowodowało gwałtowny wlew wody, co doprowadziło do zalania odkrywki. Woda zalała kopalnię Katharinen Kreidegrube, wybijając się spod wysokości około 50 metrów pionowej ściany margli. Na szczęście wszyscy robotnicy pracujący w tym momencie zdołali się uratować. W wyniku tego zdarzenia miało miejsce również częściowe osunięcie się ściany wydobywczej, co doprowadziło do powstania stożka osuwiskowego.

Do kolejnego osunięcia ziemi doszło w 1959 roku, w efekcie czego stożek osuwiskowy uległ powiększeniu, a powierzchnia jeziora zmniejszyła się o około 0,4 ha. Na dnie wody wciąż można znaleźć pozostałości dawnych maszyn i urządzeń górniczych. Obok brzegu jeziora wznosi się betonowy mostek, który stanowi pozostałość po torowisku używanym do transportu urobku.

Warto również wspomnieć o lokalnej legendzie, która nawiązuje do wydarzeń związanych z zalaniem kopalni. Legenda głosi, że już od momentu uruchomienia pierwszych kopalń w okolicy, w XIV wieku, pojawiał się tam chciwy i złośliwy duch znany jako Skarbek. Przez lata zgromadził on niewyobrażalne bogactwa, które ukrył pod ziemią, a jego skarbiec znajdował się u podnóża stoku. W momencie, gdy górnik uderzył kilofem w ziemię, Skarbek postanowił zalać wszystko wodą, aby chronić swoje skarby.

Geologia

„Wzgórza Bukowe, w obrębie których zlokalizowane jest Jezioro Szmaragdowe, uformowały się w rezultacie dystansujących wpływów lądolodu sprzed około 200-300 tysięcy lat. Współczesny wygląd ukształtowania terenu tych wzgórz przybrał ostateczny kształt podczas ostatniego zlodowacenia, które miało miejsce około 14 500 lat temu. Oddziaływanie lodowca prowadziło do istotnego pofałdowania, przemieszczenia oraz wypiętrzenia warstw skalnych, w wyniku czego niekiedy starsze warstwy znajdują się nad młodszymi. Dodatkowo, lodowiec przyniósł ze sobą liczne skarby w postaci porwanych kamieni i głazów narzutowych.

Woda gruntowa nieustannie napływa do jeziora, co można dostrzec wędrując szlakami turystycznymi wzdłuż jego brzegu. Nadmiar tej wody odprowadzany jest do studzienki kanalizacyjnej, ulokowanej w pobliżu mostku widokowego. Strome ściany niegdysiejszego wyrobiska są stale poddawane dynamicznym zmianom, które są wynikiem procesów geodynamicznych. W efekcie, tworzą się nowe rynny, osuwiska, obrywy oraz nisze abrazyjne, co potwierdza stałą ewolucję tego niezwykłego miejsca.

Przyroda

Jezioro Szmaragdowe prezentuje interesujące właściwości ekologiczne, które mają kluczowe znaczenie dla jego charakterystyki. Ze względu na wysoką zawartość węglanu wapnia, te wody nie sprzyjają rozkwitowi bogatego życia biologicznego. Zauważyć można, że brak trzcin i szuwarów na brzegach jeziora powoduje, że rzadko spotyka się tu ptaki wodne, które w naturalny sposób szukają schronienia.

W otoczeniu tego malowniczego jeziora rozciągają się lasy o naturalnym pochodzeniu, które zaczęły się rozwijać po zakończeniu eksploatacji zasobów górniczych, co miało miejsce po 1925 roku. Na stromych stokach niegdyś działającej kopalni pojawiły się pierwotnie brzozy i topole, a z czasem również inne gatunki, takie jak robinie, wiązy górskie, sosny oraz klony.

Obecnie to miejsce charakteryzuje się przewagą zespołu buczyny pomorskiej, aczkolwiek wyróżniają się również niewielkie fragmenty światłolubnej dąbrowy kserotermicznej. Na nasłonecznionych stokach można spotkać roślinność kserotermiczną, do której należą między innymi: lepnica zwisłokwiatowa, koniczyna dwukłosowa oraz storczyk buławnik wielkokwiatowy.

W obszarze jeziora spotyka się także rośliny chronione, takie jak bluszcz pospolity, czerniec gronkowy oraz marzanka wonna. Różnorodność życia zwierzęcego również jest wyraźnie zauważalna – na tym terenie gniazdują różnorodne ptaki, w tym dzięcioły, kowaliki, kruki oraz kukułki, a także wiele innych, jak sikory, sójki i zięby. W świecie ssaków na uwagę zasługują borsuki, dziki, kuny, lisy, wiewiórki oraz sarny, które są częścią tutejszej fauny.

Otoczenie

W bezpośredniej okolicy Jeziora Szmaragdowego można znaleźć wiele interesujących miejsc, które mają znaczenie zarówno historyczne, jak i turystyczne. Oto niektóre z nich:

• zajazd Szmaragd – znany obiekt, który przez wiele lat pełnił funkcję lokalu gastronomicznego i niewielkiego hotelu, oferując 20 miejsc noclegowych, zbudowany został w 1783 roku przez Ludwiga Mohringa, który nadał mu nazwę Katharinenhof, a potem budynek przeszedł szereg zmian, aż do zamknięcia w 2010 roku; w przyszłości planowane jest stworzenie tu ośrodka edukacji ekologicznej dla młodzieży z Polski i Niemiec, w pobliżu znajdują się pomniki przyrody: cis Warcisław i Dęby Książęce,
• ruiny wieży Baresela na Polanie Słonecznej, znanej również jako „Patelnia”, gdzie zachowały się jedynie garstki odlanych resztek wieży widokowej zbudowanej w 1904 roku; niegdyś mierzyła około 30 m wysokości i oferowała widok na okoliczne tereny, a to miejsce odwiedzane było także przez smakoszy tańca w pobliskiej restauracji, której tance trwały do 1945 roku, kiedy to wszystko zostało zniszczone,
• wzgórze Widok, sztuczne wzniesienie o wysokości 55 m n.p.m., znajduje się na północny zachód od jeziora, tworząc część hałdy dni dawnej kopalni kredy; zaprasza turystów do podziwiania panoramy okolicy oraz do skorzystania z miejsca wypoczynku wyznaczonego na jej skraju, a przed wojną można było tu znaleźć pawilon widokowy, który niestety nie przetrwał czasów,
• Wzgórza Czanowskie – grupa wzgórz osiągających maksymalnie 94 m n.p.m., położona 300-400 m na płn.-zach. od Jeziora, ukazująca malowniczy widok na lewobrzeżną część Szczecina,
• podziemia, które przetrwały na północno-zachodnich zboczach Jeziora Szmaragdowego, tworzą zespół budynków z lat 30. XX wieku oraz długie na 700 m tunele, które prawdopodobnie pełniły funkcję wojskową; obecnie część z nich jest dostępna do zwiedzania, pod warunkiem że nie ma zimujących tam nietoperzy,
• grota „Za Łukami”, sztuczna konstrukcja, która ma swoje korzenie w 1880 roku, stworzona przez Alberta Eduarda Toepffera; jej wnętrze przypomina naturalne groty z formacjami stalaktytowymi, a przed nią znajdują się imponujące łuki, które niegdyś były miejscem występów artystycznych,
• ruiny pałacu Toepffera, pięknie położone przy ul. Grabowej, gdzie znajdują się fragmenty dawnej siedziby rodziny Toepfferów, której historia związana jest z cementownią „Stern”; rozpoczęcie budowy pałacu miało miejsce w 1906 roku, ale w nieco ponad 40 lat później, w latach 50., uległ on dobitnej destrukcji w celu pozyskania cegły.

Każde z tych miejsc ma swoją unikalną historię oraz statystyki, które przyciągają zarówno lokalnych mieszkańców, jak i turystów szukających niecodziennych doświadczeń w malowniczym otoczeniu jeziora.

---

Oceń: Jezioro Szmaragdowe

---