Płonia (Szczecin)

---

Położenie i obszar

Część miasta zlokalizowana jest w malowniczym otoczeniu rzeki Płoni. Wspólnie z Jezierzycami, Śmierdnicą oraz innymi niewielkimi dzielnicami, Płonia tworzy zintegrowaną Radę Osiedla Płonia – Śmierdnica – Jezierzyce.

Obecnie główną arterią komunikacyjną w tym rejonie jest ulica Przyszłości, podczas gdy historyczne centrum osiedla mieści się przy ul. Klonowej. Do obszaru Płoni możemy również zaliczyć mniejsze osiedla, takie jak Struga oraz Oleszna, które znajdują się tuż przy rzece Płoni.

Zachodnia część tej dzielnicy stanowi fragment Puszczy Goleniowskiej oraz Bukowej. Po zakończeniu II wojny światowej na terenie osiedla zainwestowano w duże zakłady przemysłowe, takie jak fabryka kontenerów „Unikon”, zakład produkcji betonów „Gryfbet” (aktualnie przekształcony w giełdę samochodową) oraz kopalnię „Keramzyt” Szczecińskich Kopalni Surowców Mineralnych.

Wzdłuż ul. Klonowej odkryjemy pomnik przyrody, jakim jest Lipa szerokolistna św. Ottona z obwodem prawie 9 m. Tuż przy wjeździe do miasta znajduje się także lipa szerokolistna Anastazja (obwód 6 m) oraz wiele innych drzew, aż 120 różnych gatunków. Ponadto, z Płoni odchodzą szlaki turystyczne prowadzące po Szczecińskim Parku Krajobrazowym, co czyni ten region atrakcyjnym dla miłośników przyrody.

Komunikację z innymi dzielnicami zapewniają autobusy linii 72, 73, 79 oraz 93. Warto również wspomnieć, że do lat 60. i 70. XX wieku istniała linia kolejowa, która łączyła Dąbie z Starym Czarnowem, w obrębie osiedla funkcjonowały stacje Oleszna oraz Struga Szczecińska.

Na wschodnim skraju Płoni przebiega niebieski szlak im. Stanisława Grońskiego, który prowadzi od osiedla Szczecin-Zdroje w kierunku Zdunowa.

Historia

Obszar, na którym obecnie znajduje się osiedle, był zasiedlany już w czasach prehistorycznych. O jego bogatej historii świadczą odkrycia archeologiczne, które sięgają epoki mezolitu, gdy dominowała kultura maglemoska. Z kolei z neolitu pochodzą znaleziska związane z kulturą ceramiki wstęgowej rytej. Z czasów epoki brązu odnaleziono cmentarzysko z około dziesięcioma grobami oraz pozostałości czterech osad. Z okresu wpływów rzymskich zachowały się ślady czterech dodatkowych osad.

Płonia, jako nowa osada, została założona w 1274 roku przez cystersów z Kołbacza. Po wprowadzeniu reformacji na Pomorzu w 1534 roku, wieś znalazła się w rękach domeny książęcej w Kołbaczu. Następnie miała różnych właścicieli, w tym szwedzkiego generała-major Helm Wrangela (w latach 1630-1653), elektora brandenburskiego (1653-1701) oraz króla Prus. Osada podupadła w wyniku wojny trzydziestoletniej.

W drugiej połowie XVIII wieku w Płoni znajdowało się 34 budynki mieszkalne. Na terenach osady istniały również niewielkie cegielnie, młyn, kościół oraz szkoła. W roku 1836 powstała brukowana droga, która połączyła Dąbie z Pyrzycami. Około 1870 roku wspólnota liczyła 61 chałup, w których mieszkało około 660 osób, a także 76 budynków gospodarczych. Funkcjonowało tu także 10 cegielni oraz wiatrak. Osada dysponowała 3193 morgami ziemi, w tym: 1939 morgi pól uprawnych, 253 morgi łąk, 63 morgi pastwisk, 750 morgi lasów do wyrębu, a także 36 morgów ogrodów przydomowych.

Na przełomie XIX i XX wieku rozpoczęto zabudowę dzisiejszych ulic, takich jak Uczniowska, Balińskiego, Deszczowa, Mokradłowa, Trzcinowa i Piaseczna. W roku 1925 w Płoni znajdowało się 167 budynków mieszkalnych oraz 374 budynki gospodarcze; populacja osady osiągnęła około 1400 mieszkańców.

W latach 1939-1945 Płonia wchodziła w skład tzw. Wielkiego Szczecina, a po zakończeniu II wojny światowej została włączona w granice powiatu gryfińskiego, by w 1972 roku znów stać się częścią Szczecina. Obecną nazwę osiedle otrzymało administracyjnie 12 listopada 1946.

Szkolnictwo

Pierwsze wzmianki o szkole w Płoni pochodzą z 1786 roku. W drugiej połowie XIX wieku placówka ta mogła poszczycić się niemal pięciuset uczniami. Pod koniec lat dwudziestych XX wieku przystąpiono do budowy nowej szkoły przy ulicy Uczniowskiej 6. Miejsce to funkcjonowało do II wojny światowej, a w 1959 roku uruchomiono je ponownie. Szkoła dysponowała dziewięcioma salami lekcyjnymi i 17 oddziałami szkolnymi. Obiekt nie miał sali gimnastycznej, a biblioteka oraz czytelnia mieściły się w tymczasowych pomieszczeniach na strychu. Po włączeniu Płoni do Szczecina w 1972 roku nadano jej numer 28, a wówczas uczyło się w niej około 400 dzieci. Dziś budynek ten jest wykorzystywany jako schronisko dla kobiet Caritas.

W roku 1990 rozpoczęto budowę nowego obiektu szkolnego przy ulicy Piasecznej, który został oddany do użytku w 1993 roku. Obecnie znajduje się tam Zespół Szkół nr 11, składający się z Szkoły Podstawowej nr 28 z około 280 uczniami oraz gimnazjum nr 39, które uczęszcza około 140 uczniów. Na terenie obu placówek zatrudnionych jest łącznie 40 nauczycieli.

Kościoły

Pierwsze wzmianki o kościele w Płoni sięgają początków XIV wieku. Zgodnie z legendą, zbudowano go w miejscu sakramentu chrztu mieszkańców tych terenów przez Ottona z Bambergu w latach 1124-1128. W hołdzie temu wydarzeniu posadzono lipy, z których jedna ocalała do dziś. Ma ona aż 885 cm w obwodzie i jest znana jako lipa św. Ottona.

Średniowieczny kościół przetrwał do XVII wieku, kiedy to został zniszczony. Obecna świątynia została wzniesiona na początku XX wieku, przy czym jedynie wieża pochodzi z XVIII wieku. Budowla ma konstrukcję ryglową z ceglaną wypełnioną, wzniesioną na kamiennej podstawie. Od strony zachodniej do nawy przylega wieża pokryta gontem.

Z historycznego wyposażenia świątyni zachowały się tylko nieliczne elementy, takie jak empora organowa z początku XX wieku, mocno zdekompletowane organy firmy Schiedmayer oraz żeliwny dzwon z końca XIX wieku.

W latach 1993-1996, przy ulicy Abrahama, zbudowano nowy kościół. Jego projektantem był Władysław Sandurski z Lublina. Świątynia otrzymała wezwanie św. Franciszka z Asyżu podczas poświęcenia, które miało miejsce 7 lipca 1996 roku.

Cmentarze

Pierwszy cmentarz w Płoni był zlokalizowany na nawsiu, obok kościoła (dzisiejsza ulica Klonowa) i pełnił swoją funkcję od średniowiecza do drugiej połowy XIX wieku, kiedy to utworzono nowe miejsce pochówku przy ulicy Ceramicznej. Na nowym cmentarzu, około 1900 roku, powstała kaplica pogrzebowa, z której do dzisiaj ostały się jedynie fundamenty. W 1924 roku odsłonięto pomnik ku czci mieszkańców, którzy polegli w I wojnie światowej, mający formę niewysokiego obelisku zdobionego żelaznym krzyżem. Zostały na nim umieszczone imiona i nazwiska poległych, a także napis: Unseren Gefallenen zum Gedächtnis (pol. Pamięci naszych poległych). Ten pomnik przetrwał do czasów współczesnych.

---

Oceń: Płonia (Szczecin)

---