Alfred Döblin

Kultura i sztuka

Alfred Döblin to ważna postać w niemieckiej literaturze, urodził się 10 sierpnia 1878 roku w Szczecinie, znanym również jako Stettin. Jego życie zakończyło się 26 czerwca 1957 roku w Emmendingen.

Był wszechstronnie utalentowanym człowiekiem, bo nie tylko pisał, ale także pracował jako lekarz, co wpływało na zawartość jego twórczości. Jako pisarz i eseista, Döblin miał znaczący wpływ na literaturę niemiecką, a jego prace często koncentrowały się na złożoności ludzkiej egzystencji.

Życiorys

Alfred Döblin, pochodzący z żydowskiej rodziny kupieckiej, swoje dzieciństwo spędził w Berlinie od 1888 roku, jednak bez obecności ojca. W okresie od 1900 do 1905 roku kształcił się w zakresie neurologii oraz psychiatrii. Ukończył studia uzyskując doktorat na uniwersytecie we Fryburgu.

W początkowej fazie swojej kariery profesjonalnej działał jako lekarz, najpierw w Ratyzbonie, a następnie w Berlinie. W 1910 roku był jednym z założycieli ekspresjonistycznego czasopisma Der Sturm, które miało ogromny wpływ na kulturalne życie tamtych czasów. W czasie I wojny światowej pełnił rolę lekarza wojskowego, pracując na froncie w Alzacji.

W 1933 roku, w obliczu rosnącej sytuacji politycznej w Niemczech, opuścił kraj i przez Szwajcarię dotarł do Francji, gdzie w 1936 roku uzyskał obywatelstwo francuskie. Niestety, w 1940 roku musiał ponownie uciekać, tym razem przed nadciągającymi wojskami hitlerowskimi, docierając do Stanów Zjednoczonych. Swoje doświadczenia z tej ucieczki zawarł w relacji zatytułowanej Schicksalsreise (1949).

Po zakończeniu II wojny światowej, w poczuciu zarówno fizycznego, jak i duchowego osamotnienia, powrócił do Niemiec w 1945 roku. W Baden-Baden prowadził literackie czasopismo Das goldene Tor w latach 1946–1951. W 1949 roku był współzałożycielem Akademii Nauki i Literatury w Moguncji, co potwierdza jego znaczącą rolę w niemieckiej kulturze.

Jednakże, rozczarowany panującym klimatem politycznym oraz kulturalnym w Niemczech, w 1953 roku postanowił ponownie wyjechać do Francji. Po pewnym czasie, zmuszony przez pogarszający się stan zdrowia, wrócił ostatecznie do Niemiec w 1956 roku.

Twórczość

Alfred Döblin jako pisarz i teoretyk literatury znacząco wpłynął na formowanie się literackiego ekspresjonizmu oraz rozwoju powieści XX wieku. Już w 1913 roku zaprezentował unikalną teorię powieści, stanowczo przeciwstawiając się „manierze psychologizmu”. Apelował o stworzenie powieści faktu, znanej jako Tatsachenroman.

Najbardziej rozpoznawalnym dziełem Döblina jest powieść Berlin Alexanderplatz: dzieje Franciszka Biberkopfa z 1929 roku. Stanowi ona nie tylko pierwszą, ale i kluczową niemiecką powieść wielkomiejską. W opowiadanej historii, losy byłego robotnika Biberkopfa nabierają symbolicznego znaczenia. Stają się metaforą życia w metropolii, odzwierciedlając egzystencjalne wyzwania milionów anonimowych Biberkopfów zamieszkujących duże miasta.

W powieści zastosowana technika montażu jest porównywana do epickiej struktury dzieła Jamesa Joyce’a pt. Ulisses (1922), co dodatkowo podkreśla innowacyjność Döblina w literackiej narracji. Ponadto, jego prace w zakresie literatury podróżniczej obejmują Reise in Polen (1926), które oferuje wgląd w polską rzeczywistość z perspektywy autora.

Kolejnym istotnym dziełem jest trylogia Amazonas, będąca „generalnym rozrachunkiem z naszą cywilizacją”, która bada dzieje konkwisty w Ameryce Południowej. W skład trylogii wchodzą:

  • Amazonas: Podróż do krainy wiecznego życia (1937, wyd. polskie 1939),
  • Błękitny tygrys (1938, wyd. polskie 1957),
  • Der neue Urwald (1947/48).

Wybrane dzieła

Oto wybrane dzieła Alfreda Döblina, które odzwierciedlają jego twórczość i różnorodność tematów poruszanych w jego pisarstwie:

  • Die Ermordung einer Butterblume (inne języki) (1913),
  • Die drei Sprünge des Wang-lun (inne języki) (1915),
  • Wadzeks Kampf mit der Dampfturbine (1918),
  • Wallenstein (1920),
  • Berge Meere und Giganten (inne języki) (1924),
  • Reise in Polen (inne języki) (Podróż po Polsce) (1926),
  • Manas, Versepos (1927),
  • Berlin Alexanderplatz. Die Geschichte von Franz Biberkopf (1929), wyd. polskie 1959,
  • Babylonische Wanderung (1934),
  • Pardon wird nicht gegeben (1935), wyd. polskie: Nie ma pardonu 1937,
  • November 1918. Eine deutsche Revolution, Roman in vier Bänden (inne języki) (1938–1950),
  • Hamlet oder Die lange Nacht nimmt ein Ende (inne języki) (1956), wyd. polskie: Hamlet, czyli kres długiej nocy (1966).

Upamiętnienie

W roku 2004 na terenie, gdzie dawniej stał dom Alfreda Döblina, odsłonięto tablicę pamiątkową. Miejsce to znajduje się na Starym Mieście w Szczecinie, które jest bogate w historyczne znaczenie. Tablica ta stanowi hołd dla wyjątkowego pisarza i jego związku z tym miastem.

Przypisy

  1. Krystyna Radziszewska: Das Bild von Lodz in der Reiseprosa von Alfred Döblin, [w:] Beata Grzeszczakowska-Pawlikowska, Agnieszka Stawikowska-Marcinkowska, Germanistische Forschung. Bestand, Prognose, Perspektiven. Łódź: Primum Verbum, 2016 r., s. 228–237.
  2. a b c Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN pod red. Marka Zybury. Warszawa – Wrocław, s. 60.
  3. a b Pisarze niemieckojęzyczni XX wieku. Leksykon encyklopedyczny PWN..., s. 61.

Oceń: Alfred Döblin

★★★★★
Średnia ocena:4.46 Liczba ocen:5