Wojskowy Sąd Rejonowy w Szczecinie odgrywał istotną rolę w historii polskiego wymiaru sprawiedliwości, szczególnie w okresie stalinowskim. Był to specjalny organ sądowy stworzony z myślą o realizacji zadań związanych z wymiarem sprawiedliwości, odnoszących się do osób, które nie miały statusu wojskowego. Jego głównym celem było zapewnienie, że działania sądowe są zgodne z ówczesnymi potrzebami i polityką państwową.
Instytucja ta funkcjonowała od 13 marca 1946 roku aż do 21 lipca 1955 roku, co czyni ją ważnym elementem w kontekście turbulencji politycznych oraz społecznych, które miały miejsce w powojennej Polsce. Siedziba sądu została ulokowana w Szczecinie, w budynku przy alei Wojska Polskiego 76, co miało kluczowe znaczenie dla lokalnych mieszkańców oraz dla osób, które były przed nim sądzone.
Formowanie
Wojskowy Sąd Rejonowy w Szczecinie został powołany na podstawie rozkazu wydanego przez Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nr 023/0rg z dnia 20 stycznia 1946 roku. Na początku funkcjonował jako Wydział Zamiejscowy Wojskowego Sądu Rejonowego z siedzibą w Szczecinie oraz Ekspozytura Wojskowej Prokuratury Rejonowej, która również miała swoją siedzibę w tym samym mieście.
Warto zwrócić uwagę, że już w pierwszym rozkazie dziennym z dnia 13 marca 1946 roku mjr Filip Feld określał się tytułem „Szef Wojskowego Sądu Rejonowego w Szczecinie”. Z tego dokumentu wynika również, że siedzibę sądu ustalił w Szczecinie, a Wydział Zamiejscowy umiejscowił w Koszalinie. Tak więc de facto w tamtym okresie Wojskowy Sąd Rejonowy w Koszalinie nie został powołany do życia.
Formowanie tego sądu odbywało się pod kierownictwem kilku kluczowych osób:
- szef: mjr dr Filip Feld,
- sędziowie: mjr Tadeusz Juśkiewicz, por. Marian Doerffer, kpt. Stefan Bogdanowicz,
- asesorzy: ppor. Tadeusz Nizielski, ppor. Tadeusz Prusinowski,
- personel pomocniczy: ppor. Edmund Pietruszka jako sekretarz,
- oraz szeregowi z 12 Dywizji Piechoty: Franciszek Wrzesiński jako ekspedytor i Tadeusz Miłda jako goniec.
Wyroki sądu
W latach 1946–1955 Wojskowy Sąd Rejonowy w Szczecinie rozpatrzył ponad 4,5 tysiąca spraw. Warto zaznaczyć, że nie wszyscy oskarżeni byli skazywani z przyczyn politycznych. Wyroki zapadały również wobec funkcjonariuszy oraz żołnierzy Milicji Obywatelskiej, Urzędu Bezpieczeństwa, Wojsk Ochrony Pogranicza oraz Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, skazanych za nadużywanie władzy lub przestępstwa kryminalne.
Ostatni wyrok zapadł 29 kwietnia 1955 roku. Warto wspomnieć, że dziesięć ostatnich spraw zostało skierowanych do sądów cywilnych lub do Wojskowego Sądu Garnizonowego w Szczecinie.
W najwyższym wymiarze kary ukarano 96 osób, z których prawdopodobnie 43 wyroków zostało wykonanych. Najwięcej kar śmierci orzeczono w roku 1950, natomiast w latach 1954-1955 nie orzeczono ani jednej kary tego typu.
Największa liczba wyroków śmierci została wydana na podstawie artykułu 7 Międzynarodowego Kodeksu Karnego. Zgodnie z tym przepisem, osoba, która działa na szkodę Państwa Polskiego, gromadzi lub przekazuje materiały stanowiące tajemnicę państwową lub wojskową, podlega karze więzienia na czas nie krótszy od 5 lat lub dożywotnio, albo karze śmierci. Kolejną grupą skazanych byli ci, którzy zostali ukarani za zabójstwo zgodnie z artykułem 225 kodeksu karnego z 1932 roku oraz za udział w nielegalnych związkach według artykułu 14 MKK.
Szefowie RSW
W historii Wojskowego Sądu Rejonowego w Szczecinie kluczowe postacie obejmują:
- Filip Feld – pełnił obowiązki do lutego 1948,
- Kazimierz Stojanowski – sprawował funkcję do czerwca 1955.
Struktura organizacyjna
W strukturze organizacyjnej Wojskowego Sądu Rejonowego w Szczecinie można wyróżnić kilka kluczowych jednostek, które stanowią istotny element jego funkcjonowania.
- Oddział I – tym oddziałem kierował szef sądu,
- Oddział II – w tym oddziale kierował zastępca szefa sądu,
- Oddział III – pełniący ważną rolę w organizacji,
- Oddział IV – również integralna część struktury,
- Oddział V – wprowadzony we wrześniu 1949 roku,
- Sekretariat – jego pracami zarządzała por. Helena Chomicka,
- Oddział maszynowy – wspierający działalność sądu,
- Drużyna ochronna – zapewniająca bezpieczeństwo,
- Wydział Zamiejscowy w Koszalinie – od 1950 roku stanowiący odrębny Wojskowy Sąd Rejonowy.
Przypisy
- Wyroki śmierci wykonywano przez rozstrzelanie w więzieniu przy ul. Kaszubskiej 28 (obecnie Areszt Śledczy), w celi nr 15. Pochówków dokonywano na Cmentarzu Centralnym.
- Odrębny WSR w Koszalinie powstał w 1950 razem z ukształtowaniem się nowego podziału administracyjnego państwa.
- Rozkaz organizacyjny Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego nr 023/0rg z 20.01.1946 r.
Pozostałe obiekty w kategorii "Instytucje i organizacje rządowe":
Archiwum Straży Granicznej | Sąd Apelacyjny w Szczecinie | Urząd Morski w Szczecinie | Gmach Urzędu Pocztowego nr 2 w Szczecinie | Zarząd Dróg i Transportu Miejskiego w Szczecinie | Archiwum Państwowe w Szczecinie | Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego | Budynek Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie | Dyrekcja Kolei w SzczecinieOceń: Wojskowy Sąd Rejonowy w Szczecinie