Modernistyczne osiedle na Niebuszewie-Bolinku to interesujący projekt architektoniczny, który miał miejsce w Szczecinie. To osiedle mieszkaniowe zajmuje powierzchnię około 10 hektarów, a jego budowa odbyła się w latach 1926–1936.
Obszar, na którym powstało osiedle, wchodzi w skład dzisiejszego administracyjnego osiedla Niebuszewo-Bolinko.
Historia
W 1911 roku, miasto Szczecin zainicjowało dalszy rozwój urbanistyczny, nabywając tereny, które obecnie znajdują się w obrębie ulic Niemcewicza, Krasińskiego, Orzeszkowej oraz Kołłątaja. Już w 1917 roku została założona Stettiner Gemeinnützige Baugesellschaft, jako podmiot odpowiedzialny za wzniesienie osiedla spółdzielczego. Celem tego przedsięwzięcia było stworzenie domów dla średniozamożnych rodzin.
W 1921 roku, projektowanie osiedla podjęli uznani architekci modernizmu, Adolph Thesmacher i Gustav Gauss. Ich wizja obejmowała nie tylko bloki mieszkalne, ale również przemyślany układ urbanistyczny, w którym kluczową rolę odgrywały kwartały otoczone zielenią i podwórzami.
Prace budowlane rozpoczęły się w latach 1926-1927, kiedy to wzniesiono pierwsze kwartały, a także kolejowy dworzec Szczecin Niebuszewo. W kolejnych latach, między 1928 a 1930 rokiem, stworzono dziewięć następnych kwartałów, a ostatni z nich zrealizowano w latach 1935-1936.
W trakcie II wojny światowej, osiedle ucierpiało znacznie, co doprowadziło do częściowego zniszczenia budynków. Szczególnie trwałe uszkodzenia dotknęły obiekty przy ulicach Boguchwały 15-16, Asnyka 9 oraz Kołłątaja 10, a także Kadłubka 21-23. Odbudowa niektórych z tych miejsc, w tym bloków przy ul. Asnyka 9 i Kołłątaja 10, miała miejsce w uproszczonej formie, co wiązało się z usunięciem balkonów i zamurowaniem wnęk balkonowych.
Podział na kwartały
W klasyfikacji Archiwum MKZ Szczecin zidentyfikowano dziesięć kwartałów, które oznaczone są cyframi rzymskimi od I do X. Należy zaznaczyć, że najstarsze kwartały, w tym te zlokalizowane przy dworcu Szczecin Niebuszewo, który powstał w latach 1926–1927, zostały pominięte, co pozostaje tajemnicą.
Obszary w pobliżu dworca Niebuszewo składają się z 3- i 4-kondygnacyjnych budynków, które charakteryzują się stromymi dachami oraz elewacjami zdobionymi opaskami wokół okien i gzymsami. Niestety, wiele z tych konstrukcji straciło swoje oryginalne detale architektoniczne w wyniku termomodernizacji, która wprowadziła styropianowe naśladowania dawnych zdobień lub jedynie kolorowe oznaczenia miejsca, gdzie znajdowały się pierwotne elementy architektoniczne. Z kolei budynki przy ulicach Orzeszkowej i Kołłątaja wyróżniają się częściowo klinkierowymi parterami oraz łukowym kształtem okien.
Kwartał I znajduje się w obrębie ulic Niemcewicza, Naruszewicza oraz Długosza. Wzdłuż ulicy Długosza zaprojektowano blok o fasadzie równoległej do tej ulicy. Z kolei wzdłuż ulicy Naruszewicza blok ma charakterystyczną trójkątną wnękę, która jest otoczona niewielkim ogródkiem. Od strony ulicy Niemcewicza budynek został odsunięty, co pozwoliło na stworzenie przestronnego ogródka. Na skrzyżowaniu ulic Niemcewicza i Długosza wznoszą się starsze kamienice. Bloki mają pięć kondygnacji, z ostatnią kondygnacją ukrytą pod spadzistym dachem, pokrytym ceramiczną dachówką. Największy blok, usytuowany na rogu Długosza i Naruszewicza, cechuje się przestrzeniami międzyokiennymi pokrytymi ryflowanym tynkiem oraz różnorodną elewacją z ryzalitami obejmującymi wąskie okna klatki schodowej. Po remoncie ten blok zyskał jasna żółto-szare barwy.
Kwartał II, obejmujący ulice Naruszewicza, Krasińskiego, Karpińskiego oraz Heleny, jest zabudowany dwuczęściowym blokiem. Jego południowa część, zaprojektowana na planie litery U, przylega do ulic Naruszewicza, Krasińskiego i Heleny, natomiast północna część, na planie litery T, usytuowana jest między ulicami Krasińskiego, Karpińskiego oraz Heleny. Wzdłuż ulic Krasińskiego i Heleny znajdują się ogródki przylegające do bloku. Modernistyczne budynki, które się tu znajdują, są uzupełnieniem linii kamienic przy skrzyżowaniu Krasińskiego i Niemcewicza. Te bloki również mają pięć kondygnacji, z dachem ceramicznym, pod którym jest ukryta ostatnia kondygnacja. Przestrzenie międzyokienne zdobione są ryflowanym tynkiem, a fasady różnią się ryzalitami z wąskimi oknami klatki schodowej. Po remoncie fasady również przybrały jasne odcienie żółci i szarości.
Kwartał III i IV ograniczają ulice Naruszewicza, Heleny oraz podwórko między Heleny i Reja. Kwartał III to monolityczny blok przy ulicy Heleny 1-5, natomiast Kwartał IV składa się z pięciu mniejszych bloków, które różnią się wystrojem elewacji. Blok przy ul. Reja 21 posiada cztery osie, z klinkierowym portalem, z kolei blok przy ul. Reja 22 wyróżnia się siedmioma osiami oraz dekoracyjnym ryzalitem z klinkierowymi wzorami. Blok przy ul. Reja 23 to 8-osiowy budynek z centralnym ryzalitem, w którym zastosowano klinkierowe pokrycie. Budynek przy ul. Reja 24 jest na tyle podobny, że nie można go łatwo odróżnić od bloku nr 22, a blok nr 25 jest jedynie lustrzanym odbiciem wzoru bloku nr 22.
Kwartały V i VI znajdują się w obrębie ulic Karpińskiego, Heleny oraz podwórka między Heleny a Reja. Kwartał V to monolityczny blok przypisany do ul. Heleny 6-11, podczas gdy Kwartał VI tworzy zespół pięciu mniejszych bloków, które różnią się detalami architektonicznymi. Blok przy ul. Reja 15 ma dwie czteroosiowe elewacje. Budynki Reja 16, 17, 18 oraz 19 wyróżniają się pięcioosiowymi elewacjami, gdzie środkowa oś z oknami klatki schodowej jest umiejscowiona w klinkierowym ryzalicie. Przy skrajnych osiach przestrzenie między oknami ozdobione są cegłą klinkierową (w blokach 16 i 17 cegłę w czasach remontu zastąpiono płytkami klinkierowymi).
Kwartał VII ogranicza ulice Krasińskiego, Orzeszkowej oraz Karpińskiego. Blok zabudowy od strony ulic Krasińskiego i Karpińskiego przyjmuje kształt zbliżony do litery V. Na ulicy Orzeszkowej usytuowany jest krótki, wolnostojący blok z dwiema klatkami schodowymi.
Kwartał VIII rozciąga się w granicach ulic Reja, Orzeszkowej, Rodziewiczówny, Ejsmonda, Naruszewicza oraz Kołłątaja. To największy kompleks bloków na całym osiedlu. Od strony ulicy Reja układ bloków jest równoległy do ulicy, z charakterystycznym cofniętym segmentem z przejazdem do ulicy Rodziewiczówny. Wzdłuż ulicy Rodziewiczówny znajdują się bloki, które cechują się przestrzeniami międzyokiennymi zdobionymi ryflowanym tynkiem oraz ryzalitami, które wykończono klinkierowym pokryciem. Z kolei od strony ulicy Orzeszkowej usytuowany jest krótki, trzyliniowy blok wolnostojący z klinkierowymi ryzalitami klatek schodowych.
Kwartał IX obejmuje ulice Rodziewiczówny, Ejsmonda, Naruszewicza oraz Kołłątaja. W tej przestrzeni zlokalizowane są bloki, których fasady są równoległe do ulic. Kwartał ten otwiera się na dziedziniec od strony ulicy Rodziewiczówny. Bloki w tym kwartale wyróżniają się klinkierowymi ryzalitami klatek schodowych oraz klinkierowymi dekoracjami przestrzeni międzyokiennych.
Kwartał X został zbudowany jako ostatni w latach 1935–1936, a jego granice wyznaczają ulice Długosza, Naruszewicza, Kołłątaja oraz Niemcewicza. Modernistyczne bloki przy ulicach Długosza i Naruszewicza pełnią tutaj rolę obiektów uzupełniających starszą zabudowę kamieniczną. Wzdłuż ulicy Długosza znajduje się 3-klatkowy blok z fasadą, która jest ozdobiona ryflowanym tynkiem umiejscowionym między oknami. Od ulicy Naruszewicza znajdują się trzy bardzo podobne, czteroosiowe bloki z prostymi elewacjami.
Pozostałe obiekty w kategorii "Osiedla":
Niebuszewo | Niebuszewo-Bolinko | Osiedle Słoneczne (Szczecin) | Śródmiejska Dzielnica Mieszkaniowa w Szczecinie | Krzekowo-Bezrzecze | Kijewo (Szczecin) | Międzyodrze-Wyspa Pucka | Żelechowa | Gumieńce | Osiedle Grunwaldzkie w Szczecinie | Nowe Miasto (Szczecin) | Łękno (Szczecin) | Golęcino-Gocław | Drzetowo-Grabowo | Głębokie-Pilchowo | Bukowe-Klęskowo | Żydowce-Klucz | Załom-Kasztanowe | Wielgowo-Sławociesze-Zdunowo | Osiedle Książąt PomorskichOceń: Modernistyczne osiedle na Niebuszewie-Bolinku