Ulica Staromłyńska w Szczecinie

---

Historia

Do II wojny światowej

Pierwsze zapisy związane z historią ulicy sięgają roku 1268, kiedy to odnotowano istnienie Bramy Młyńskiej. Z kolei w 1305 roku pojawia się wzmianka o „ulicy Młyńskiej”, prowadzącej od tej bramy (platea molarum). Hugo Lemcke, znany historyk, wskazuje na to, że nazwa ulicy ma związek z młynami wodnymi zlokalizowanymi nad Osówką, do których można było dotrzeć drogą prowadzącą od Bramy Młyńskiej. Inny badacz, Hermann Hering, z kolei interpretuje nazwę jako odnoszącą się do młyna kieratowego znajdującego się na posesji nr 9.

W latach 1726–1727, na rogu z Königsplatz, powstał Pałac Sejmu Stanów Pomorskich zaprojektowany przez Gerharda Corneliusa van Wallrawe. Niedługo później, pomiędzy 1778 a 1779 rokiem, znany szczeciński kupiec Georg Velthusen zbudował pałac na skrzyżowaniu z Kleine Wollweberstraße. W 1784 roku powstał obok hotel Preußenhof.

W 1806 roku (lub w 1820) ulicy nadano nazwę Luisenstraße, upamiętniając pruską królową Luizę. Szczególną datą w historii ulicy jest 6 maja 1879 roku, kiedy to przed pałacem Jońskim, o godzinie 12:00, w obecności znaczących osobistości w tym inżyniera tramwaju konnego w Szczecinie, Johannes’a Büsinga, nadburmistrza miasta Hermann’a Hakena oraz hrabiego Roberta Hue de Grais, oficjalnie zainaugurowano budowę pierwszej linii tramwaju konnego. Nadburmistrz Haken, uderzając młotem w mocującą śrubę szyn, wypowiedział ważne słowa:

Den Hammer drauf! Zur guten Reise, auf festem Geleise, Glück auf!
Niech młot uderzy! Na dobrą jazdę po mocnych torach, na szczęście!

Cytat pochodzi z gazety „Ostsee-Zeitung und Börsen – Nachrichten der Ostsee” z dnia 6 maja 1879 r.

W wyniku zniszczeń spowodowanych bombardowaniami alianckimi Szczecina w nocy z 5 na 6 stycznia 1944 roku, wiele budynków wzdłuż ulicy zostało zniszczonych. Drugi nalot nastąpił w nocy z 20 na 21 kwietnia tego samego roku, kiedy to spłonęły m.in. kamienice nr 8 i 9, hotel Preußenhof oraz pałac Velthusena. Na szczęście zachodnia pierzeja ulicy, pomiędzy Kleine Wollweberstraße a Mönchenstraße, uniknęła większych zniszczeń, pozostając przy numeracji Roßmarkt.

Po II wojnie światowej

W latach 50. XX wieku, w wyniku odbudowy miasta, wyburzono część ocalałych kamienic. Hotel Preußenhof został odbudowany w uproszczonej formie i przekształcony na siedzibę Miastoprojektu. W 1959 roku rozpoczęto remont niemal całkowicie zniszczonego pałacu Velthusena, który zakończono w 1962 roku. Urokliwe wnętrza tego budynku stały się siedzibą szkoły muzycznej, dziś znanej jako Zespół Szkół Muzycznych im. Feliksa Nowowiejskiego.

Tuz za Pałacem Sejmu Stanów Pomorskich, wzniesiono parterową przychodnię lekarską. Po 1987 roku na wolnej parceli usytuowanej na rogu z ulicą Koński Kierat powstała nowa kamienica, zaprojektowana przez Piotra Zaniewskiego. W 2023 roku planowane jest zburzenie starego budynku przychodni, a w jego miejscu ma zostać wybudowana nowa kamienica, z przychodnią przeniesioną na tyły posesji do nowego obiektu.

Nazwy

W przebogatej historii ulica Staromłyńska w Szczecinie zmieniała swoje oblicze, przechodząc przez różnorodne nazwy, które odzwierciedlają jej rozwój na przestrzeni wieków.

W szczególności, na przestrzeni lat przyjmowała następujące nazewnictwa:

• Mühlentraße – od około 1305 roku do 1820 roku,
• Luisenstraße – od 1820 roku do 1945 roku,
• ul. Janisławy – od 1945 roku do 1956 roku,
• ul. Staromłyńska – od 1956 roku.

Układ drogowy

Ulica Staromłyńska pełni ważną rolę w układzie komunikacyjnym Szczecina. Jej rozwój i powiązania z innymi drogami mają istotne znaczenie dla mieszkańców oraz transportu w tej części miasta.

Obszar, na którym znajdują się jej odcinki, obejmuje działkę ewidencyjną o powierzchni 5998 m². Długość ulicy wynosi 1172 m, co czyni ją znaczącą trasą w lokalnej infrastrukturze.

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi:

Typ Powiązania	Nazwa Drogi	Obrazek
początek ulicy, skrzyżowanie	plac Żołnierza Polskiego	_
skrzyżowanie	ulica Łaziebna	_
skrzyżowanie	ulica Koński Kierat	_
koniec ulicy, skrzyżowanie	ulica Grodzka	_

Dalsza analiza możliwości komunikacyjnych ukazuje, że ulica jest częścią większego systemu drogowego, który obejmuje szereg istotnych tras. Poniższa tabela przedstawia szczegóły dotyczące długości ulicy oraz poszczególnych odcinków:

Nazwa Drogi	Całkowita Długość	Numer Działki	Całkowita Powierzchnia	Zdjęcie
gminna droga od pl. Żołnierza Polskiego do ul. Grodzkiej	314 m	32/5	5998 m²	_

Transport publiczny

Historia transportu publicznego na ulicy Staromłyńskiej w Szczecinie sięga czasów, gdy w 1879 roku uruchomiono tramwaje konne. Między 22 sierpnia 1879 a 1897 rokiem, tramwaje te kursowały jednokierunkowo na trasie z Frauendorf do Bellevue oraz Elysium do Cap Cherie.

Na 26 października 1897 roku wprowadzono tramwaje elektryczne, co zrewolucjonizowało lokalny transport. W 1905 roku linie tramwajowe zostały oznaczone numerami 7 i 4. Zmiany w trasach miały miejsce również w 1912 roku, kiedy to linia nr 7 została przekierowana, a obsługę Luisenstraße przejęła wyłącznie linia nr 4.

Jednakże, tragiczne wydarzenia II wojny światowej zakończyły erę tramwajów na Luisenstraße. W nocy z 20 na 21 kwietnia 1943 roku, podczas alianckich bombardowań, Stare Miasto, wraz z torowiskami, doznało znacznych zniszczeń. Po wojnie, torowiska nie zostały odbudowane, a komunikacja tramwajowa na ulicy Staromłyńskiej wygasła.

Zgodnie z informacjami na październik 2022 roku, najbliższymi przystankami komunikacji miejskiej są „Plac Żołnierza Polskiego” oraz „Grodzka”, które obecnie obsługują mieszkańców tej okolicy.

Zabudowa i zagospodarowanie

Na północnym odcinku ulicy Staromłyńskiej, który rozciąga się od placu Żołnierza Polskiego aż do skrzyżowania z ulicami Łaziebną i Koński Kierat, można zauważyć niezwykłą mozaikę architektoniczną, reprezentującą różne epoki historyczne. W zachodniej pierzei wciąż można dostrzec budynki, które przetrwały czasy przedwojenne, a ich harmonijnym uzupełnieniem są nowo powstałe struktury z okresu powojennego. W latach 1945-2000 wzbogacono ten fragment miasta o kilka piętrowych bloków oraz nowoczesne, postmodernistyczne kamienice, które powstały w początkach XXI wieku.

W odcinku wschodnim, niestety, zachował się jedynie pałac Sejmu Stanów Pomorskich, który jest jedynym świadkiem historii tamtej pierzei. Po drugiej stronie ulicy, w czasach PRL, zbudowano parterowy obiekt przychodni lekarskiej oraz kamienicę, która kończy się na narożniku ulicy Koński Kierat.

Na południu, ulica Staromłyńska łączy się z placem Orła Białego. Zachodnia pierzeja została zdominowana przez sześć charakterystycznych budynków, wśród których wyróżniają się pięć kamienic sprzed wojny – trzy z nich, a także pałac Joński oraz pałac Pod Globusem. Znajduje się tam również nowoczesny budynek z lat 90. XX wieku, który pełni funkcję tzw. plomby. Ciekawym jest, że te obiekty architektury są numerowane względem placu, co nadaje im dodatkowego znaczenia.

Natomiast pierzeja wschodnia tego odcinka jedynie przypomina o swojej świetności sprzed II wojny światowej, ponieważ nie została odbudowana po konfliktach. Cały teren wschodniej pierzei został włączony do obszaru placu Orła Białego, co zmienia jego charakter i funkcję w nowoczesnym Szczecinie.

Ochrona i zabytki

Na ulicy Staromłyńskiej w Szczecinie znajdują się liczne zabytki, które odzwierciedlają bogatą historię i architekturę tego miejsca.

Oto lista najważniejszych obiektów zabytkowych oraz ich szczegółowe opisy:

Obiekt i lokalizacja	Opis oraz forma ochrony	Zdjęcie
Zachodnia strona
Pałac pod Głowami Stary Młyn 1	zarejestrowany jako zabytek numer rejestru 810 z dnia 18 czerwca 1954 r.	_
Wojewódzki Sąd Administracyjny (dawniej hotel Preußenhof) Stary Młyn 10-12	gminna ewidencja zabytków	_
Pałac Klasycystyczny Stary Młyn 13	zarejestrowany jako zabytek numer rejestru 800 z dnia 14 czerwca 1954 r.	_
Pałac „Pod Globusem” Stary Młyn Plac Orła Białego 2	zarejestrowany jako zabytek numer rejestru 820 z dnia 17 kwietnia 1976 r.	_
Pałac Joński Stary Młyn Plac Orła Białego 3	zarejestrowany jako zabytek numer rejestru 802 z dnia 30 lipca 1955 r.	_
Kamienica Stary Młyn Plac Orła Białego 5	zarejestrowany jako zabytek numer rejestru 802 z dnia 30 lipca 1955 r.	_
Kamienica Stary Młyn ulica Grodzka 9	zarejestrowany jako zabytek numer rejestru 802 z dnia 30 lipca 1955 r.	_
Wschodnia strona
Pałac Sejmu Stanów Pomorskich Stary Młyn 27	zarejestrowany jako zabytek numer rejestru 799 z dnia 14 czerwca 1954 r.	_

Baza TERYT

Dane zawarte w bazie TERYT pochodzą z Głównego Urzędu Statystycznego, które dotyczą spisu ulic. Oto szczegóły:

• województwo: zachodniopomorskie (32),
• powiat: Szczecin (3262),
• gmina/dzielnica/delegatura: Szczecin (3262011) gmina miejska,
• Miejscowość podstawowa: Szczecin (0977976) miasto,
• kategoria/rodzaj: ulica,
• Nazwa ulicy: ul. Staromłyńska (20958).

---

Oceń: Ulica Staromłyńska w Szczecinie

---