Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczecinie

---

Historia

Przed II wojną światową

W roku 1864, urbanista James Hobrecht z Szczecina stworzył projekt zagospodarowania obszarów, które powstały po zniszczeniu fortu Wilhelma, znajdującego się w bliskim sąsiedztwie współczesnego placu Grunwaldzkiego. Hobrecht opracował koncepcję wyróżniających się placów, z ulicami rozchodzącymi się jak promienie. Dwie główne arterie, oznaczone nr 30 i nr 54, miały się krzyżować na placu Kaiser-Wilhelm-Platz.

W 1877 roku, ulica nr 54 została przemianowana na Friedrich-Karl-Straße, aby oddać hołd pruskiemu księciu i feldmarszałkowi Fryderykowi Karlowi von Preußen. W tym czasie uregulowano również jej szerokość i zmieniono przebieg. W miejsce standardowego skrzyżowania zdecydowano się na stworzenie kolejnego układu gwiaździstego, który obejmował Friedrich-Karl-Platz. Na przełomie XIX wieku, wzdłuż ulicy zaczęły powstawać wielokondygnacyjne kamienice w stylu eklektycznym. Jednym z przykładów z tamtego okresu jest kamienica nr 7, zaprojektowana w 1897 roku przez Georga Sommenstuhla.

W latach 1905–1906 na parceli nr 40 zbudowano budynek dla Dr. Gesenius Höhere Töchterschule. Niestety, około dwudziestu lat później obiekt został zniszczony, a w latach 1927–1928 zastąpiony nowoczesnym gmachem, w którym powstało Gesenius-Wegener-Oberlyzeum, wynikające z połączenia dawnych instytucji edukacyjnych w 1915 roku. Konsulat RP mieścił się w kamienicy nr 9 w latach 1928–1935.

Lata 1939–1989

Podczas II wojny światowej Szczecin doświadczył olbrzymich zniszczeń; najciężej ucierpiał odcinek między obecnym placem Grunwaldzkim a aleją Wyzwolenia. W wyniku przeprowadzonej akcji bombardującej, przeprowadzonej w nocy z 20 na 21 kwietnia 1943 roku, uszkodzeniu uległa kamienica na rogu ulicy Wielkopolskiej oraz placu Szarych Szeregów, z adresem ulicy Wielkopolskiej 20.

W 1945 roku postanowiono o przemianowaniu Friedrich-Karl-Straße na aleję Pomorską, a w 1947 roku ulicę nazwaną imieniem Mariana Buczka. Dawny budynek Gesenius-Wegener-Oberlyzeum został przekształcony w Ubezpieczalnię Społeczną, która później stała się Zespołem Wojewódzkich Przychodni Specjalistycznych. W końcówce lat 40. XX wieku w kamienicy nr 7 działała Zachodnia Agencja Prasowa, a w innych adresach mieściły się różne instytucje, takie jak Powiatowe Biuro Rolne czy Polska Partia Robotnicza.

Pierwszy powojenny blok przy ulicy Buczka, położony w Śródmiejskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, wzniesiono w latach 1956–1957, na rogu z ulicą Mazurską. Kolejny budynek zaprojektowany przez Henryka Nardego powstał między 1958 a 1959 rokiem przy skrzyżowaniu z ulicą Jaromira, a w latach 1963–1965 w sąsiedztwie placu Grunwaldzkiego powstał jeden z pierwszych szczecińskich punktowców, zaprojektowany przez Tadeusza Ostrowskiego.

Po roku 1989

Dnia 12 grudnia 1990 roku, na narożniku pl. Rodła, alei Wyzwolenia oraz ulicy Buczka, wmurowano kamień węgielny pod nowoczesny wieżowiec Pazim, zaprojektowany przez duet Miroslav Geng i Ivo Majorunca, który oddano do użytku w listopadzie 1992 roku. Na podstawie uchwały z 27 maja 1991 roku zmieniono nazwę ulicy Mariana Buczka na ulicę Marszałka Józefa Piłsudskiego.

W latach 1992–1994 przeprowadzono modernizację tramwajowego torowiska na alei, zaczynając od placu Szarych Szeregów aż do placu Odrodzenia. Działania te kontynuowano, a od 24 lipca 2021 roku rozpoczęto kolejny remont torów tramwajowych na odcinku do ulicy Mazurskiej, który zakończono w następnym roku, co pozwoliło na przywrócenie ruchu tramwajowego 27 czerwca 2022 roku.

W kwietniu 2022 roku do budynku nr 40, po długotrwałym remoncie, wprowadził się Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, który zajmował budynek wcześniej, gdzie wcześniej mieściła się przychodnia oraz kino „Delfin”. Na narożniku z placem Rodła, w pawilonie nr 1 działa Konsulat Królestwa Danii.

Nazwy

Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczecinie ma bogatą historię, której świadectwem są różne nazwy nadawane jej na przestrzeni lat. W poniższej tabeli przedstawiono kluczowe okresy oraz odpowiednie nazwy ulicy.

Okres obowiązywania	Ulica
1877–1945	Friedrich-Karl-Straße
1945–1947	Aleja Pomorska
1947–1991	Ulica Mariana Buczka
od 1991	Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego

Układ drogowy

Opisana ulica stanowi istotny element sieci drogowej w Szczecinie, zapewniając połączenia z licznymi drogami publicznymi. Ulica łączy się z następującymi drogami:

Rodzaj Powiązania	Nazwa Drogi
początek ulicy, skrzyżowanie	ul. Jana Matejki
skrzyżowanie	plac Rodła aleja Wyzwolenia
skrzyżowanie	ul. Mazurska
skrzyżowanie	plac Grunwaldzki aleja Jana Pawła II ul. Śląska ul. Rayskiego
skrzyżowanie	plac Odrodzenia ul. Mazurska ul. Monte Cassino
koniec ulicy, skrzyżowanie	plac Szarych Szeregów ul. Wielkopolska aleja Wojska Polskiego ul. 5 Lipca aleja Piastów

Jej lokalizacja obejmuje działki ewidencyjne o łącznej powierzchni 43 223 m², co czyni ją znaczącym obszarem urbanistycznym.

Łączna długość dróg przypisanych do tej ulicy wynosi 775 m, co świadczy o jej roli w lokalnym układzie komunikacyjnym.

Nazwa Drogi	Długość (m)	Numer Działki	Powierzchnia (m²)
Droga wojewódzka od ul. Matejki do pl. Rodła	103,7	8/13	6384
Droga wojewódzka od pl. Rodła do pl. Grunwaldzkiego	344,7	9/2	12 582
Droga od pl. Grunwaldzkiego do pl. Odrodzenia	184,6	23	7380
Droga od pl. Odrodzenia do pl. Szarych Szeregów	142	14	5678
Łącznie	775	razem	43 223

Transport publiczny

Na podstawie danych z dnia 6 września 2023 r., ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczecinie jest obsługiwana przez wiele linii tramwajowych oraz autobusowych. Warto zwrócić uwagę na ich szczegółowe trasy:

• 1 (kursuje na całej długości ulicy; trasa stała),
• 7 (kursuje na całej długości ulicy; trasa tymczasowa),
• 11 (kursuje na całej długości ulicy; trasa stała),
• 12 (prowadzi od placu Rodła do placu Szarych Szeregów; trasa stała),
• 68 (prowadzi od placu Rodła do ulicy Matejki; trasa stała),
• 70 (prowadzi od placu Rodła do placu Grunwaldzkiego; trasa stała),
• 86 (prowadzi od ulicy Mazurskiej do placu Rodła; trasa stała),
• 90 (prowadzi od placu Rodła do placu Grunwaldzkiego; trasa stała),
• 107 (prowadzi od placu Rodła do ulicy Matejki; trasa stała),
• 523 (prowadzi od placu Rodła do placu Szarych Szeregów; trasa stała),
• 524 (prowadzi od placu Rodła do placu Szarych Szeregów; trasa stała),
• 531 (prowadzi od placu Rodła do placu Szarych Szeregów; trasa stała).

Zabudowa i zagospodarowanie

Początkowy fragment ulicy, który rozciąga się od ulicy Matejki do ulicy Roosevelta, został wytyczony w 1978 roku, w trakcie przebudowy układu komunikacyjnego we wschodniej części obecnego osiedla Centrum. Wzdłuż tego odcinka, po stronie południowej, nie znajdują się tradycyjne elewacje budynków – zostają one zastąpione ścianami szczytowymi, które należą do usytuowanych przy ulicy Matejki oraz Roosevelta budynków Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń oraz Izby Administracji Skarbowej.

Strona północna tej ulicy zajęta jest przez nowoczesny biurowiec Pomeranus, wzniesiony dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a także Hotel Radisson Blu, który oferuje gościom wygodne zakwaterowanie. Natomiast w ramach odcinka ulicy pomiędzy ulicą Roosevelta a placem Rodła zlokalizowany jest po stronie południowej blok-galeriowiec „Mozaika”, a po stronie północnej przekrój uzupełnia znany biurowiec Pazim.

Przechodząc od placu Rodła w kierunku ulicy Mazurskiej, można zauważyć, że zabudowa wzdłuż ulicy w przeważającej części składa się z obiektów powojennych, jednak wyjątek stanowi gmach przedwojennego liceum, który znajduje się pod numerem 40 i obecnie jest siedzibą Urzędu Marszałkowskiego.

Między ulicą Mazurską a placem Grunwaldzkim zachowały się cztery kamienice z końca XIX wieku, z których trzy stają w pierzei południowej, a jedna w pierzei północnej. Po wojnie pierzeję południową uzupełniono nowym budynkiem ze spadzistym dachem, podczas gdy północną przekształcono w blok z płaskim dachem oraz punktowcem, który znajduje się przy narożniku placu Grunwaldzkiego. Na odcinku od placu Grunwaldzkiego do placu Szarych Szeregów doskonale widoczna jest zwarta, XIX-wieczna zabudowa kamieniczna, która zajmuje obie strony ulicy. Szczególnie wart uwagi jest budynek numer 27, znajdujący się w pierzei południowej, który powstał w latach 2007–2010 na podstawie projektu Barbary Garncarz, jako retrowersja kamienicy, która została zniszczona podczas wojny.

Ochrona i zabytki

Na ulicy znajdują się cenne zabytki, które stanowią istotny element historycznego i kulturowego dziedzictwa Szczecina. Poniżej przedstawiony jest ich wykaz:

Obiekt, lokalizacja	Opis, forma ochrony	Zdjęcie
Strona północna
kamienica ul. Piłsudskiego 7	rejestr zabytków nr rej. 921 z 13 sierpnia 2013	_
kamienica ul. Piłsudskiego 13	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 14	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 15	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 16	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 17	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 18	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 19	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 20	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 21	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica Dehna ul. Piłsudskiego 22	gminna ewidencja zabytków	_
Strona południowa
kamienica ul. Piłsudskiego 23	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 24	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 24A	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 24B	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 24C	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 25	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 26	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 28	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 29	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 30	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 31	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 36	gminna ewidencja zabytków	_
kamienica ul. Piłsudskiego 37	gminna ewidencja zabytków	_
Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego ul. Piłsudskiego 40	gminna ewidencja zabytków	_

Kamienica nr 37

Kamienica, zrealizowana według projektu architektów Eugena Wechselmanna oraz Wilhelma O. Zimmermanna, jest imponującym obiektem czterokondygnacyjnym, którego narożnik zdobi wykusz zakończony ośmioboczną kopułą. Elewacje boczne budynku są różnorodne i charakteryzują się zwieńczeniem w postaci schodkowych gzymsów, które zdobią okna oraz balkony. Warto dodać, że w okresie od 1905 do 1907 roku, jedno z mieszkań zajmował Erwin Ackerknecht, znany niemiecki historyk literatury, profesor filozofii, pisarz, bibliotekarz oraz nauczyciel.

---

Oceń: Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczecinie

---