Wały Chrobrego

Parki

Wały Chrobrego to imponująca struktura architektoniczna, która znajduje się w Szczecinie, na skarpie wzdłuż malowniczej Odry. Znane również jako Hakenterrasse, co w tłumaczeniu oznacza Taras Hakena, mierzące około 500 metrów długości, stały się jednym z kluczowych punktów widokowych w mieście. Miejsce to jest znane ze swojej niezwykłej urody i stanowi integralną część nadodrzańskiego krajobrazu Szczecina, dostrzeganego z wielu głównych dróg prowadzących od wschodu przez mosty i wiadukty.

Wraz z takimi atrakcjami, jak Muzeum Narodowe w Szczecinie, Zamek Książąt Pomorskich oraz katedrą pw. św. Jakuba, Wały Chrobrego tworzą niepowtarzalną sylwetkę Szczecina. Całość została zaprojektowana przez Wilhelma Meyera-Schwartau w latach 1902–1921, w czasie gdy nadburmistrzem miasta był Hermann Haken. To właśnie jemu taras zawdzięcza swoją pierwotną nazwę, co podkreśla jego historyczne znaczenie.

Historia

W 1873 roku rozpoczęto ważny proces wyburzania osiemnastowiecznych umocnień Szczecina, co stało się fundamentem realizacji nowego projektu urbanistycznego. Już w 1876 roku zrodziła się pierwsza koncepcja zagospodarowania terenów po Fortach Leopold, które z dumą wznoszą się na wyniosłym brzegu Odry. Dzięki intensywnemu zaangażowaniu Hermanna Hakena, nadburmistrza Szczecina od 1878 do 1907 roku, w 1894 opracowano kolejną wersję projektu, a finalnie, w 1901 roku, podjęto decyzję o jego realizacji.

Budowa trwała od 1902 do 1907 roku, a efektem jest taras widokowy położony na wysokości 19,3 m n.p.m. (19 m nad poziomem Odry Zachodniej). Całość zaprojektował Wilhelm Meyer-Schwartau. Na szczycie tego monumentalnego nasypu powstała aleja spacerowa, obsadzona drzewami i zakończona półokrągłymi placykami. Z tej scenografii grupują się dwie symetryczne drogi zjazdowe, prowadzące w dół, ku centralnej części założenia. Osią poprzeczną promenady jest nieco niższy taras centralny, wsparty rustykowanym murem oporowym, z dwoma mniejszymi tarasami, na których znajdują się pawilony widokowe w formie owalnych kopuł, podpieranych przez jońskie kolumny.

Na osi centralnego tarasu znajduje się kamienna rzeźba, którą stworzył Ludwig Manzel, ukazująca dramatyczną scenę walki człowieka z centaurem. Ponadto, w murze oporowym wyżłobiono półkolistą niszę, otoczoną dwoma ryzalitami z niszami na posągi, pod którymi umieszczone zostały półkonchowe baseniki, co tworzy wyjątkowe tło dla fontanny. Symbolicznie, w koronie muru, z widokiem na Odry, umieszczono herby miast pomorskich. Dwie latarnie w stylu morskich latarni ozdabiają miejsce tuż przed fontanną.

W liście zrealizowanych projektów, różnorodność jest wyraźnie zauważalna. W latach 1906–1912 na północy centralnego tarasu zbudowano według planów Paula Kieschke kompleks architektoniczny, który obecnie jest siedzibą Urzędu Wojewódzkiego. Budowla Muzeum Miejskiego, według zamysłu Wilhelma Meyera-Schwartau, również zajmującego się projektowaniem, miała na celu utworzenie istotnego punku kulturowego w Szczecinie.

Choć budowę muzeum przerwano w 1913 roku, a planowane skrzydło od strony miasta nigdy nie powstało, to jednak na południe od niego zostały zrealizowane dwie budowle: w latach 1902–1905 Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zaprojektowany przez Emila Drewsa, oraz Naczelna Dyrekcja Ceł, której realizacji dokończono w latach 1918-1921 przez Osterwolda. Powstanie planowanej wieży również nigdy nie miało miejsca. Obecnie, obydwie budowle pełnią funkcję siedziby Politechniki Morskiej.

Za muzeum rozciąga się regularny, prostokątny plac, na którym znajduje się zespół tarasów, zapewniających dostęp do wyżej położonego terenu miasta. Początkowo w centralnej części tarasu wznosił się pomnik cesarza Fryderyka III, a teraz Jego miejsce zajmuje betonowy pomnik Adama Mickiewicza, stworzony przez Sławomira Lewińskiego i odsłonięty w 1960 roku. W dalszej odległości na zachód zlokalizowany jest Park im. Stefana Żeromskiego, kiedyś będący cmentarzem.

Cała kompozycja Hakenterrasse przetrwała II wojnę światową w niezłym stanie. Po wojnie dokonano kilku zmian we wnętrzach budynków, do których zmodernizowano część Muzeum na potrzeby Teatru Współczesnego, a także wprowadzono nowe elementy dekoracyjne w tym miejsca zwieńczenia wieży budynku i nowy układ figury. Ponadto, w latach po 1989 roku odnowione zostały szare elewacje tarasów, latarni oraz Gmachu Głównego Muzeum Narodowego w Szczecinie, a także Urzędu Wojewódzkiego, co przywróciło im dawny blask.

Założenie to jest jednym z najciekawszych oraz monumentalnych kompleksów architektoniczno-urbanistycznych XX wieku w tej części Europy. Centrum jego kompozycji to symetryczna oś, łącząca taras centralny, gmach Muzeum oraz plac miejski, które po bokach obfitują w różnorodne stylizacje budowlane. Ich elewacje nawiązują do renesansu, co w zestawieniu z bardziej nowoczesnymi formami Muzeum oraz wyłożonym piaskowcem murem oporowym tarasu tworzy harmonijną całość. Styl neobarokowy, z którym spotykamy się w dawnym Zakładzie Ubezpieczeń, uzupełnia symetryczną kompozycję, harmonijnie wkomponowaną w otaczający park.

Warto zaznaczyć, że zespół tarasów widokowych Wały Chrobrego figuruje w rejestrze zabytków nieruchomych pod numerem rej. A-1326 z dnia 18.12.1996 r., co jeszcze bardziej podkreśla jego znaczenie oraz wartość historyczną.

Oceń: Wały Chrobrego

★★★★★
Średnia ocena:4.54 Liczba ocen:19