Ogród Botaniczny w Szczecinie

---

Historia Ogrodu Botanicznego w Szczecinie

Historia ogrodów botanicznych w Szczecinie ma swoje korzenie w roku 1607, kiedy to na wyspie Łasztownia powstał pierwszy ogród szkolny, znany jako Botanische Schulgarten. Aktualnie teren dawnego ogrodu botanicznego o powierzchni 2,5 ha znajduje się w Dolinie Niemierzyńskiej. Utworzono go w okresie międzywojennym na osiedlu Westend (Łękno). Po zakończeniu II wojny światowej traktowano go jako część miejskiego parku, a obecnie prowadzone są plany jego przekształcenia w nowoczesny ogród botaniczny zgodny z normami BGCI oraz Rady Ogrodów Botanicznych i Arboretów w Polsce. Pierwszym krokiem w tym kierunku było stworzenie arboretum w Syrenich Stawach.

Lata 1607–1733

Najwcześniejsze informacje o Botanischer Garten na wyspie Łasztownia znajdziemy w statutach Pedagogium Książęcego z roku 1607 oraz w przepisach szkolnych tego okresu, co poświadcza np. książę Filip II, znany jako Pobożny, na historycznej mapie Łasztowni. Na wniosek rektora Johannesa Micraeliusa powstał Zakład Nauk Przyrodniczych w Pedagogium. Czerwiec 1665 roku przyniósł zgodę szwedzkiego rządu na wydzielenie terenu o rozmiarach 435 × 238 stóp dla Botanische Schulgarten. Teren ten urządzono z inicjatywy profesora medycyny, dr Zandera. Ogród funkcjonował jako książęca własność, głównie z zielarskimi zasobami i warzywnictwem, jednak został zniszczony w roku 1677 podczas oblężenia Szczecina przez Brandenburczyków. W 1681 roku teren został zwrócony Pedagogium, gdzie ogród został przywrócony do życia pod nadzorem doktora Christiana Lembke (1696–1704) oraz ogrodnika J.O. Grassmana. W opracowanym katalogu zanotowano ponad 500 gatunków roślin.

Kolejna dewastacja ogrodu miała miejsce w czasie III wojny północnej (1700–1721). W 1733 roku ogród przeszedł w ręce ogrodnika Meissnera, który sprzedał go za 2200 talarów Domowi Sierot Weissenhaus oraz pastorowi J.C. Schinmeierowi, proboszczowi Kościoła św. Jana Ewangelisty w Szczecinie.

Lata 1926–1945

W pierwszej połowie XX wieku, w 1926 roku, zaprojektowano nowy ogród o powierzchni 2,5 ha, który zajął część Doliny Niemierzyńskiej. Prace zaczęły się w połowie lat 20. XX wieku. W ramach zaplanowanej przestrzeni zrealizowano małe alpinarium i staw z roślinnością wodną. W cieplarni rozpoczęto hodowlę tropikalnych roślin, takich jak bananowce, araukarie czy cyprysy. Niestety, prace te zostały przerwane z powodu wybuchu II wojny światowej.

Od roku 1945 do dzisiaj

Współczesny stan dawnego ogrodu botanicznego

Po zakończeniu II wojny światowej, a w szczególności po przekazaniu Szczecina Polsce, ogród nieukończony stopniowo podlegał dewastacji. Prace porządkowe zorganizowane przez Zarząd Zieleni Miejskiej w połowie lat 50. pozwoliły na oddanie terenu w użytkowanie publiczne jako część Parku Kasprowicza, znanego jako „dawny ogród botaniczny”. Ten obszar, położony pomiędzy ulicami Jana Kochanowskiego, Słowiańską, Harcerzy oraz Serbską, zajmuje 2,5 ha.

W dawnej przestrzeni ogrodu można znaleźć około 136 gatunków i odmian drzew oraz krzewów. W górnej części, bliżej ul. Jana Kochanowskiego, rosną drzewa liściaste i iglaste, natomiast w niższej części, od strony ul. Słowiańskiej, przeważają gatunki liściaste. Znajdziemy tutaj tulipanowiec amerykański, skrzydłorzech kaukaski, korkowiec amurski, brzozę żółtą, kalinę hordowinę, magnolię parasolowatą i wiele innych.

Zmiany celów i zasad prowadzenia ogrodów botanicznych

W drugiej połowie XX wieku nastąpił znaczny rozwój nauk biologicznych i pogłębienie wiedzy dotyczącej ekosystemów. Kluczowe dla rozwoju aktywności w obszarze ochrony środowiska były takie wydarzenia, jak Raport U Thanta na XXIII sesji ONZ (1969) oraz efekty XII Międzynarodowego Kongresu Botanicznego (1975), na którym postanowiono stworzyć globalną sieć dużych ogrodów botanicznych. Zmieniono także zasady prowadzenia ogrodów botanicznych w myśl nowych dokumentów i regulacji, które weszły w życie przez Botanic Gardens Conservation International (BGCI) oraz Radę Ogrodów Botanicznych i Arboretów (ROBiA) działającą od 1972 roku w Polsce.

Warto podkreślić, że zadania ogrodów botanicznych nie powinny ograniczać się jedynie do edukacji przyrodniczej oraz ochrony roślin, lecz także do troski o biosferę. Rada ocenia polskie ogrody botaniczne w kontekście różnych dokumentów zatwierdzonych przez władze państwowe.

Planowanie i budowa szczecińskiego ogrodu botanicznego, spełniającego wymagania BGCI i ROBiA

Pierwszy rektor nowo utworzonego Uniwersytetu Szczecińskiego, prof. Kazimierz Jaskot, aktywnie wspierał organizację nowoczesnego ogrodu botanicznego od 1985 roku. Rozpoczęto działania koordynujące, w które zaangażowani byli także inni profesorowie oraz przedstawiciele miasta. W latach 1989–1995 przygotowano szczegółowe opracowania dotyczące nowej lokalizacji i struktury Ogrodu, na które składały się także analizy terenów „Wodozbioru” i „Parku Arkońskiego”. W końcu to drugi z wymienionych obszarów uzyskał bardziej sprzyjające argumenty do zagospodarowania.

W 1997 roku pełnomocnik Rektora zorganizował Ogólnopolską Konferencję Dyrektorów Ogrodów Botanicznych, na której dyskutowano przeszkody związane z lokalizacją ogrodu. W 2006 roku doszło do podpisania Listu Intencyjnego dotyczącego budowy Miejskiego Ogrodu Botanicznego w Szczecinie, pomimo istniejących kontrowersji. W 2010 roku ogłoszono, że trwają przygotowania do procedury przetargowej na wykonanie dokumentacji projektowej Ogrodu Botanicznego oraz Arboretum na Syrenich Stawach.

Obecnie, mimo wydanych środków na przygotowania, wciąż brakuje funduszy na realizację. W marcu 2016 roku w mediach ukazał się artykuł podsumowujący dotychczasową historię planów budowy ogrodu. W maju 2021 roku temat budowy palmiarni na Syrenich Stawach wrócił w dyskusji przy projekcie „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Szczecina”. Studium z 2007 roku dopuszcza możliwość budowy ogrodu botanicznego w rejonie Syrenich Stawów oraz Uroczyska Zdroje.

---

Oceń: Ogród Botaniczny w Szczecinie

---