Aleja Wojska Polskiego w Szczecinie

---

Przebieg

Ulica zaczyna swój bieg na placu Zwycięstwa, znajdującym się w sercu osiedla Centrum, i kieruje się na północny zachód. Następnie dochodzi do placu Zgody, gdzie przecina się z ulicą Jagiellońską. Po tej stacji zmierza dalej, osiągając plac Szarych Szeregów.

Historia tej ulicy nie kończy się na tym miejscu, bowiem po minięciu placu, krzyżuje się ona z wieloma innymi drogami, do których należą: Adama Mickiewicza, Mieczysława Niedziałkowskiego, Wacława Felczaka, Honorowych Krwiodawców, Królowej Korony Polskiej, a także Księdza Piotra Skargi oraz Księdza Piotra Wawrzyniaka. Dalej kontynuuje swój bieg, przecinając również ulicę Stanisława i Wandy Miłaszewskich, Maksyma Gorkiego, Heleny Kurcyuszowej, Bogumiły oraz Bohdana Zaleskiego.

Kierując się dalej, ulica dociera do miejsca, gdzie krzyżuje się z obwodnicą śródmiejską (ul. Kazimierza Majdańskiego). Warto zauważyć, że na swojej trasie przecina też ulice Romualda Traugutta, Ludwika Solskiego, Bolesława Prusa, Marii Skłodowskiej-Curie, Ostrawicką, Wincentego Pola, Unii Lubelskiej, Piotra Michałowskiego oraz Henryka Rodakowskiego. W końcu dochodzi do ronda Olszewskiego, za którym krzyżuje się jeszcze z ulicą Franciszka Jarzyńskiego.

Ulica ta kończy swój bieg na skrzyżowaniu z ulicą Miodową. Jej naturalnym przedłużeniem, kierującym się do granicy miasta, jest ulica Emila Zegadłowicza, która prowadzi dalej w stronę lokalnych atrakcji i obiektów.

Historia

Przed rokiem 1945

W przeszłości aleja Wojska Polskiego była kluczową arterią komunikacyjną, prowadzącą od Bramy Portowej do regionów na północny zachód od Szczecina. W 1858 roku, w miejscu krzyżowania z ulicą Unii Lubelskiej, wzniesiono zespół budynków na potrzeby fabryki Stoewera. W drugiej połowie XIX wieku, dokładniej w latach 70., na odcinku alei, który rozciągał się między ulicą Piotra Skargi (Roonstraße) a placem Szarych Szeregów (Arndtplatz), zbudowano wille dla osiedla Westend. W 1879 roku powstał tam również kompleks zajezdni tramwajowej dla tramwajów konnych, z której już 23 sierpnia danego roku ruszyły pierwsze pojazdy na trasie prowadzącej przez aleję Wojska Polskiego do ulicy Stanisława Staszica (Grenzstraße).

Na przełomie XIX wieku nastąpiła elektryfikacja linii tramwajowej, a północna część alei zaczęła się zabudowywać willami z osiedla Neu Westend. W tym okresie zagospodarowano także grunty po obu stronach alei od placu Szarych Szeregów aż po plac Zgody (Bismarckplatz), budując wielopiętrowe kamienice. Po I wojnie światowej kontynuowano inwestycje budowlane, tworząc spółdzielcze bloki mieszkalne na północ od ulicy Piotra Skargi. W 1925 roku na alei powstał tor kolarski, obecnie znany jako Tor Kolarski im. Zbysława Zająca.

W 1938 roku, z powodu rozwoju komunikacji, zamknięto starą zajezdnię tramwajową przy ul. Piotra Skargi, otwierając nową, zwaną Straßenbahnhof West, która obecnie funkcjonuje jako Zajezdnia Pogodno, zarządzana pod adresem numer 200.

Lata 1945–1973

Okres II wojny światowej zastał Szczecin w tragicznym stanie. Bombardowania przyczyniły się do znacznych strat w zabudowie, zwłaszcza wokół placu Zgody. W 1959 roku, na działce przy ul. Małkowskiego, zrealizowano projekt budynku dla Kina Kosmos, zaprojektowanego przez Andrzeja Korzeniowskiego. Trzy lata później, na jednym z narożników z ulicą Jagiellońską, powstał blok mieszkalny autorstwa Janusza Karwowskiego. W 1963 roku ogłoszono konkurs na zagospodarowanie parcel po usunięciu ruin, który wygrał duet architektów Wacława Furmańczyka i Witolda Jarzynki z projektem czterech identycznych dziesięciopiętrowych budynków. Dwa z nich zlokalizowano w pobliżu skrzyżowania z ulicą Edmunda Bałuki, a pozostałe dwa w pobliżu placu Zgody oraz ulicy Jagiellońskiej.

Lata 1973–2015

Decyzją ówczesnego prezydenta Jana Stopyry, 1 grudnia 1973 roku wstrzymano ruch tramwajowy na odcinku między placem Szarych Szeregów a placem Zwycięstwa. W następnym roku rozpoczęto modernizację tej części alei, obejmującą remont chodników i jezdni, instalację sygnalizacji świetlnej oraz nasadzenia zieleni. Na skrzyżowaniu z ulicą Piotra Ściegiennego oraz Królowej Jadwigi powstała fontanna, która zyskała miano potocznej „Ściany Płaczu”. Od początku lat 80. XX wieku do 1994 roku realizowano kolejne prace, w tym remont torowiska na odcinku prowadzącym aż do Jeziora Głębokiego. W 1994 roku zajezdnia tramwajowa przy ul. Piotra Skargi została oddzielona od biegnącej aleją Wojska Polskiego linii tramwajowej.

Podczas lat 90. XX wieku wiele wolnych miejsc na odcinku między placami Zwycięstwa a Zgody zostało zagospodarowanych nowymi budynkami. Niestety, 25 listopada 2001 roku, decyzją miasta, zlikwidowano „Ścianę Płaczu”, która ustąpiła miejsca miedzianej fontannie w formie dzbana. Niestety, po zaledwie trzech latach została zniszczona i ostatecznie usunięta.

Po roku 2015

W okresie letnim 2015 roku przeprowadzono istotne konsultacje społeczne dotyczące wyglądu alei, które zorganizowało Szczecińskie Towarzystwo Socjologiczne we współpracy z Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego. Mieszkańcy zdecydowanie odrzucili możliwość odbudowy torowiska tramwajowego oraz przekształcenia alei w deptak. W styczniu 2017 roku, podczas drugiej edycji konsultacji, przedstawiono cztery warianty przebudowy alei, z których każdy zakładał różne rozwiązania dotyczące ruchu drogowego.

Ostatecznie mieszkańcy wybrali wariant I, który uwzględniał dwie jezdnie z jednym pasem ruchu, oddzielonym pasem zieleni, oraz strefą o ograniczeniu prędkości do 30 km/h. Po ogłoszeniu decyzji o rezygnacji z odbudowy ruchu tramwajowego, Stowarzyszenie Estetycznego i Nowoczesnego Szczecina wystąpiło z postulatem ponownego przeprowadzenia konsultacji. W maju 2017 r. aktywiści zebrali podpisy pod projektem uchwały w celu przywrócenia tramwajów na alei Wojska Polskiego; głos za tym oddały 1554 osoby. Mimo to uchwała, z równością głosów 9 za i 9 przeciw oraz 2 wstrzymujących się, nie została przyjęta.

W czerwcu 2017 roku miasto ogłosiło konkurs na projekt przebudowy alei, który wygrała pracownia Archaid. W marcu 2021 roku przetarg na realizację tego projektu został przyznany firmie MTM S. A., która zobowiązała się do ukończenia prac w ciągu 24 miesięcy od podpisania umowy na dwa etapy inwestycji. W ramach modernizacji zdemontowano stare chodniki oraz nawierzchnię asfaltową, kładąc nowe z płyt granitowych oraz porządkując jezdnie. Dodano także nowe oświetlenie oraz elementy małej architektury. W obrębie zieleni nasadzono platany, a w okolicy placu Zgody utworzono rabaty z krzewami. Ciekawostką jest, że w nową jezdnię wbudowano fragmenty dawnego torowiska, by upamiętnić jego istnienie. Większość prac zakończono w sierpniu 2023 roku, a pozostałe mają zakończyć się w połowie 2024 roku. Uroczystość otwarcia zrealizowanego odcinka dla ruchu pieszego odbyła się przez dwa dni, nosząc nazwę „Słynne Marki Słynna Aleja”, a ruch kołowy przywrócono 28 sierpnia. Aleja Wojska Polskiego stała się pierwszą ulicą w Szczecinie, zarządzaną przez specjalnie powołanego społecznego menedżera.

Ważniejsze obiekty

Aleja Wojska Polskiego w Szczecinie to istotny odcinek, który posiada wiele atrakcyjnych obiektów, będących świadectwem bogatej historii i kultury regionu. Poniżej przedstawiamy szczegóły dotyczące najważniejszych z nich oraz ich charakterystykę.

Lp.	Nazwa obiektu	Obraz	Rok budowy	Występuje	Szczegóły
_	Rzeźba „Labirynt”	_	1997	nie	Fontanna z kształtek klinkierowych, zaprojektowana przez Ryszarda Wilka, zrealizowana dzięki funduszom Urzędu Miasta Szczecin oraz Pomorskiego Banku Kredytowego. Obecnie w złym stanie.
2	Kino Pionier 1907	_	1907	tak	Jedno z najstarszych kin działających nieprzerwanie na świecie. Założycielem był Otto Blauert, a po roku kino przejął Albert Pietzke. Początkowo nosiło nazwę Welt-Theater, a do 1945 roku – Helios.
8	Kino „Kosmos”	_	1959	tak	Budynek kina został wzniesiony w 1959 roku według projektu Andrzeja Korzeniowskiego. Kino zakończyło działalność w 2003 roku.
63	_	_	_	nie	Kamienica, w której mieszkał Wilhelm Meyer-Schwartau w latach 1891–1935.
64	Willa Heinricha Stoltinga	_	187x	tak	Zabytkowa willa, zbudowana po 1870 roku dla Heinricha Stoltinga. Obecnie mieści Szczecińską Agencję Artystyczną.
65	_	_	1882	tak	Willa wzniesiona w 1882 roku.
66	Willa Quodbacha	_	1882	tak	Obiekt zaprojektowany przez C.J. Deckera w 1876 roku dla przedsiębiorcy Quodbacha. Dzisiaj siedziba Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wschód.
70	Willa Augusta Horna	_	1871–1872	tak	Willa zbudowana dla Augusta Horna, przedsiębiorcy. Jest to jeden z trzech zachowanych drewnianych domów mieszkalnych w Śródmieściu Szczecina.
72	Willa Simona	_	1910–1911	tak	Willa wybudowana dla kupca Simona w latach 1910–1911. Obecnie siedziba przychodni lekarskiej.
73	_	_	_	tak	Willa, która przez wiele lat była siedzibą Polskiego Radia Szczecin.
76	Willa Fritza Hoerdera	_	1896–1897	tak	Willa, zaprojektowana przez Nulina Widmana i wybudowana dla Fritza Hoerdera, przedsiębiorcy. Dziś to siedziba Katolickiego Liceum Ogólnokształcącego.
84	Willa Augusta Lentza	_	1888–1889	tak	Wzniesiona w stylu eklektycznym w latach 1888–1889 według projektu Maxa Drechslera dla Augusta Lentza, dyrektora Szczecińskiej Fabryki Wyrobów Szamotowych.
92	Willa Quistorpów	_	1871–1872	tak	Neorenesansowa willa zbudowana dla Johannesa Quistorpa w latach 1871–1872. Od 1950 roku siedziba Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego.
97	Willa Carla Gerloffa	_	1871–1872	tak	Neorenesansowa willa wzniesiona w latach 1871–1872 dla mistrza ciesielskiego Carla Gerloffa. Obecnie siedziba przychodni lekarskiej.
115	Willa Georga Grawitza	_	1897–1898	tak	Eklektyczna willa zbudowana w latach 1897–1898 dla radcy miejskiego Georga Grawitza. Siedziba Państwowej Szkoły Muzycznej I Stopnia imienia Tadeusza Szeligowskiego.
186	Fabryka Mechanizmów Samochodowych „Polmo”	_	1899	nie	Fabryka utworzona w Szczecinie w 1946 roku na terenie byłych niemieckich zakładów Stoewer Werke AG. Obecnie budynek biurowy należy do dewelopera Modehpolmo.
200	Zajezdnia tramwajowa Pogodno	_	1938	nie	Zajezdnia tramwajowa znajdująca się w osiedlu Zawadzkiego-Klonowica, w dzielnicy Zachód. Uroczyste otwarcie miało miejsce 22 września 1938 roku.
211	Willa Ottona Lindnera	_	1925	tak	Modernistyczna willa wzniesiona w 1925 roku dla kupca Ottona Lindnera. W latach 1956–1964 mieściła Konsulat Finlandii, obecnie to Przedszkole Publiczne nr 2.
246	Tor Kolarski im. Zbysława Zająca	_	1925	nie	_

Komunikacja miejska

Współcześnie

Na podstawie danych z dnia 24 maja 2021 roku, aleja Wojska Polskiego w Szczecinie charakteryzuje się zorganizowanym ruchem miejskim, w którym funkcjonują różnorodne linie komunikacji.

• linia tramwajowa: 1, 9,
• linia autobusowa dzienna zwykła: 53, 60, 67, 87,
• linia autobusowa nocna: 529, 531.

Dawniej

Historia komunikacji w alei Wojska Polskiego sięga wielu lat wstecz, gdzie przez dłuższy czas kursowały różnorodne linie tramwajowe.

• linia tramwajowa dzienna zwykła: 5 (operująca od 1905 do 1945 roku oraz ponownie od 1948 do 1973 roku),
• linia tramwajowa dzienna zwykła: 7 (od 1934 do 1945 roku oraz ponownie od 1945 do 1973 roku),
• linia tramwajowa dzienna zwykła: 10 (od 1967 do 1973 roku),
• linia tramwajowa dzienna zwykła: 12 (od 1985 do 1988 roku),
• linia tramwajowa nocna: 1N (od 1960 do 1996 roku),
• linia tramwajowa nocna: 5N (od 1960 do 1973 roku),
• linia tramwajowa nocna: 7N (od 1969 do 1973 roku),
• linia tramwajowa nocna: 9N (od 1969 do 1996 roku).

Numeracja

Na Alei Wojska Polskiego w Szczecinie występuje wiele różnych numeracji przypisanych do poszczególnych odcinków ulicy. Poniżej przedstawiono szczegóły dotyczące numeracji dla różnych lokalizacja wzdłuż tej ważnej arterii.

• Zawadzkiego-Klonowica: 184–202 parzyste, 235–248,
• Centrum: 1–63 nieparzyste,
• Łękno: 105–121 nieparzyste, 122–142, 143–171 nieparzyste, 185,
• Pogodno: 150–182 parzyste, 189–231c nieparzyste,
• Arkońskie-Niemierzyn: 187,
• Śródmieście-Zachód: 2–62 nieparzyste,
• Głębokie-Pilchowo: 245–254,
• Śródmieście-Północ: 64–106.

---

Oceń: Aleja Wojska Polskiego w Szczecinie

---